روان شناسی در نهج البلاغه (مفاهیم و آموزه ها)

معرفی کتاب

نهج البلاغه کتابی است نازله وجود امیرالمؤمنین (ع) که در دامان وحی و رسالت از خردسالی تا بزرگسالی تربیت و پرورش یافته بود و به مقام عبداللهی نایل گشت. کتاب نهج البلاغه نازله روح او است، برای تعلیم و تربیت ما خفتگان در بسته منیت و در حجاب خود و خودخواهی. معجونی است برای شفا و مرهمی است برای دردهای فردی و اجتماعی و مجموعه ای است دارای ابعادی به اندازه ابعاد یک انسان و یک جامعه بزرگ انسانی... .
کتاب «روان شناسی در نهج البلاغه» بر لب چشمه جوشان علوی لبی تر کند و از سیل روان بلندای کوهستان حیدری جرعه ای بنوشید. این کتاب درصدد ارائه مفاهیم و آموزه های روان شناختی در قالبی نو و بیانی به روز است. روان شناسی در نهج البلاغه در 8 فصل به سامان آمده و پس از معرفی نهج البلاغه در فصل کتابشناخت، مبانی انسان شناسی، ساحت های انسان، معنای زندگی، رشد در گستره زندگی، خانواده، رفتار و تعامل اجتماعی و بالاخره بهداشت روانی عناوین سایر فصول آن است.
در مقدمه کتاب مباحث رابطه علم و دین، علم دینی، اهداف، اهمیت و ضرورت روش شناسی، مراحل و محدودیت ها و ساختار کتاب بحث شود و به ویژه به این پرسش پاسخ داده ایم که آیا نهج البلاغه به تنهایی می تواند منبع معارف روان شناختی دینی باشد؟ در فصل یکم به عنوان کتابشناخت نهج البلاغه هدفش معرفی نهج البلاغه به دانشجویان است که چیستی نهج البلاغه در بخش های نحوه تدوین، تبویب، اسناد و اعتبار، کتاب های مربوطه و نهج البلاغه از نگاه دانشوران تبیین شده است.
در فصل دوم مبانی انسان شناسی در بخش های پدیدآیی انسان، سرشت نخستین، کرانه های وجودی و جبر و اختیار بحث شده است. فصل سوم به ساحت های انسان می پردازد که براساس نگاه امام علی(ع) بدن، نفس، روح، عقل و قلب ساحت ها و ابعاد وجودی انسان است. در این فصل قلب به عنوان مرکز فراشناخت تبیین شده است. فصل چهارم به معنای زندگی می پردازد که پس از تعریف معنای زندگی و اهمیت آن، پیشینه معنای زندگی در روان شناسی بررسی شده و مبانی نظری معنای زندگی در نهج البلاغه کاوش گردیده است.
فصل پنجم رشد در گستره زندگی را بررسی می کند که پس از تعریف رشد دوره های رشد را در هفت بخش پیش از تولد، رشد کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی، سالمندی و رشد روانی پس از مرگ تقسیم می کند. بررسی رشد روانی پس از مرگ از اختصاصات این کتاب است. فصل ششم خانواده را مورد بحث قرار می دهد که جایگاه خانواده، تفاوت های زن و مرد و جمع بندی نهایی خانواده از دیدگاه امام علی(ع) در این فصل آمده است.
فصل هفتم به رفتار و تعامل اجتماعی می پردازد و مباحث روان شناسی اجتماعی در قسمت های شناخت اجتماعی، پرخاشگری، رفتار حمایتی، نفوذ اجتماعی بحث شده است. بالاخره فصل هشتم بهداشت روانی را در عناوین تعریف و ماهیت بهداشت روانی، ابعاد و مؤلفه های بهداشت روانی، اهداف بهداشت روانی، استرس به عنوان عامل تهدید کننده بهداشت روانی و شیوه های مقابله با استرس بررسی می کند.
در همه فصل ها که با رویکرد آموزشی نگاشته شده، در ابتدا اهداف فصل می آید و پس از بررسی علمی مباحث، در انتها خلاصه فصل و پرسش و تحقیق جهت تعمیق مباحث و مطالعه بیشتر ارائه شده است.