گاهی کنیزان

نمایشنامه ای اقتباسی بر اساس برداشتی آزاد از منظومه اسکندرنامه نظامی

از هر شعر، داستان و با هر اثر ادبی که وجوه دراماتیک دارد، می توان به عنوان دستمایه ای برای خلق نمایشنامه استفاده کرد؛ به شرط آنکه نویسنده ساختار گونه های ادبی را خوب بشناسد. وقتی اثر ادبی به صورت نمایشنامه درمی آید تغییرات زیادی می کند، زیرا قرار است شاکله نوینی به خود بگیرد. همچنین باید نه به زبان عادی و به شکل گزارش وار، بلکه به گونه ای درونی و در قالب حوادث و موقعیت ها، درونمایه اش را برای مخاطب قابل تحلیل کند. این همان کاری است که ابوالقاسم غلامحیدر در نمایشنامه «گاهی کنیزان» کرده است. او با برداشت آزادی که از اسکندرنامه نظامی گنجوی داشته، شخصیت تازه ای از اسکندر می سازد.
نمایشنامه غلامحیدر یک دئودرام (نمایش دونفره) است که به بیانی نمایشی و دراماتیک پردازش شده است، دیالوگ ها حالتی درهم تنیده دارند و باید همه را همانند پیچ و خم های یک جورچین طی کرد تا به بن مایه نهایی اثر دست یافت.

در این نمایشنامه واقعیت های بیرونی و خارجی با واقعیت های ذهنی نویسنده ترکیب و نهایتا به واقعیت سوم، که همان اثر نمایشی است، شکل می دهند. در نمایشنامه گاهی کنیزان برداشت های نمایشی انتزاعی جوهره اصلی متن را تشکیل می دهند: اندیشه ورزی و تخیل در هر حال مقدم واقعیت اصلی است، چون مخاطب اول باید انگاره ها و گمانه های ذهنی نویسنده را در مورد اسکندر و کنیزک بفهمد و قبول کند و بعد با خود واقعیت روبه رو شود.