قصه های شیرین ایرانی 6: مرزبان نامه

مرزبان نامه، ششمین کتاب از مجموعه «قصه های شیرین ایرانی» است که در 30 بخش، شامل 29 حکایت و یک معرفی کتاب به خوانندگانش ارائه شده است. حکایت های این کتاب، به نوعی قصه برخوردها و درگیری های حیوانات و دشمنی های آنها با یکدیگر است که در خلال آنها، اهمیت هوشمندی و ارزش تدبیر آشکار می شود. پیش از این، برخی از قصه های مرزبان نامه وراوینی در کتاب های درسی و متون آموزشگاهی ما ساده نویسی و منتشر شده است، اما شمس تلاش کرده داستان های شیرین و پندآموز دیگری را در این کتاب کنار هم جای دهد.

به عنوان مثال، حکایت دیگری از روباه و خروس ـ که در شمار قشنگ ترین قصه های کتاب های درسی دوره دبستان بود ـ در این اثر انتخاب و بازنویسی شده است. در این ماجرا، خروس، فریب روباه فریبکار را نمی خورد و تن به دوستی با او نمی دهد؛ بلکه روباه را با خبر نزدیک شدن سگ ها فریب می دهد و خودش را از چنگ او می رهاند. بازنگار مرزبان نامه با تکیه بر بیش از سه دهه نویسندگی برای کودکان، قصه های این کتاب را نیز با نثری بسیار ساده به مخاطبانش ارائه داده و اگرچه دوره قصه های شیرین ایرانی برای گروه سنی نوجوان آماده شده، اما کتاب حاضر برای کودکان دبستانی هم مناسب و قابل استفاده است.

مرزبان نامه کتابی به زبان مازندرانی، نوشته اسپهبد مرزبان است. بعدها سعدالدین وراوینی آن را از زبان طبری به پارسی دری نقل کرد. این اثر، یکی از آثار ارزشمند زبان فارسی است که در نیمه اول قرن هفتم نوشته شد. مرزبان نامه از جمله شاهکارهای بی چون و چرای ادب فارسی و مازندرانی است.

مرزبان نامه از زبان حیوانات و به تقلید از کلیله و دمنه نوشته شده است. در واقع، نویسنده کتاب از طریق داستان های غیرمستقیم و از زبان حیوانات پندهای خود را به پادشاه زمان خود می گوید. در قابوس نامه از مرزبان نامه یاد شده است.

اکنون نسخه مازندرانی این کتاب وجود ندارد. بسیاری این را به خاطر رطوبت مازندران می دانند که اجازه ماندن کتاب را نداده است.

مرزبان نامه از نوع ادب تمثیلی محسوب می شود و نثر آن فنی است. عنصرالمعالی در قابوس نامه و ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان از مرزبان نامه نام برده اند.