نمایش های ایرانی - جلد سوم: نمایش های آیین مزدایسنا

کتاب حاضر، سومین جلد از مجموعه هفت جلدی نمایش های ایرانی است که به مبحث نمایش های مزدایسنا می پردازد و شامل نمایش های عصر مزدایسنا است و به چگونگی پیدایش اجرا و ریشه یابی نمایش ها پرداخته است که به آیین های زردشتی توجه شده است.

در مجلد سوم مجموعه کتاب نمایش ایرانی، اصول مذهب مزدایسنا و عقیده زرتشت، مصلح آیین ایرانی که در معتقدات تغییری عمیق داده، بررسی شده است. نویسنده از عقاید زرتشت سخن نمی گوید و فقط مزدایسنا را مورد مطالعه قرار داده است.

مزدایسنا شکل ایرانی مذهب کهنی است که روزگاری دین مشترک بین قوم هند و ایران بوده است. عاشورپور در این کتاب نمایش های میرمیران، شاه کشی، سلطان روغین و ... را که مربوط به کیش زروان است، موشکافی کرده و به علت ظهور مجدد این کیش در عصر ساسانی تحت عنوان مزدایسنا، نگاهی دوباره به آن داشته است.

نویسنده در این مجموعه تک تک مناسک و نمایش های آیین مزدایسنا را شرح داده؛ او از نمایش قوچ سیاه، قوچ سپید در عهد زرتشت گفته و ریشه های امروزی آن را در آذربایجان کنونی و در نمایش های تکه گردانی و کوسه گلین یافته است. او از آیین نمایشی فراموش شده مردگیران می گوید و نشان می دهد که نمایش مردگیران مخصوص زنان بوده و آن ها اجراکننده تمام اجزای نمایش بوده اند.

عاشورپور در ادامه به شرح نمایش شبیه کراسوس می پردازد و از اولین نمایش جنگی ایرانی که مربوط به جنگ های ایرانیان و سپاه روم بوده، پرده برداری می کند.

او جایگاه نمایش را در عصر پرابهام پارتیان برای ما عیان می سازد. عاشورپور در کتابش از یکی از قدیمی ترین نمایش های عروسکی ایران یعنی تکم چی (بزگردانی) که هنوز هم در آذربایجان متداول است، نیز گفته و چگونگی اجرای نمایش و اجرای آن را شرح داده است.