عرفان اسلامی در آیینه مطالعات معاصر

در فصل نخست، به بیان ماهیت عرفان اسلامی، جنبه های عملی و نظری آن و نسبت آنها با اخلاق و فلسفه الهی، همچنین توضیح تفاوت میان عرفان و تصوّف پرداخته شده است. فصل دوّم به تبیین ماهیت شناخت عرفانی و اموری همچون شطحیات و مکاشفات عرفانی اختصاص یافته و مولّفه های اصلی عرفان اسلامی از قبیل، باطن گرایی، ذوقی بودن، شریعت مداری و تبیین طریق در فصل سوّم مورد توجّه قرار گرفته اند. در فصل چهارم، سه ساحت تحقیق، تقریر و پژوهش در مطالعه عرفان، مورد توجّه قرار گرفته اند. تحقیق به معنای درک وجودی و وجدانی حقایق عرفانی است، همچنین مقصود از تقریر، بیان مطالب عرفانی توسّط محقّقان عرفا، شارحان مدّعی تحقیق، آموزگاران و حکایتگران است. ساحت دیگری که برای مطالعات عرفانی در این کتاب مورد توجّه قرار گرفته، امر پژوهش است که از دو ساحت نخست تفکیک شده، و در ذیل آن به عناوینی همچون: ملاحظاتی در باب امکان پژوهش در عرفان، اقسام مطالعات عرفانی(عرفان توصیفی، علم عرفان و فلسفه عرفان) نیز رویکردهای اصلی در مطالعه عرفان( نگرش تاریخی، رویکرد پدیدار شناسانه و مطالعه سنّت گرایانه) و عناوین مورد توجّه عرفان پژوهان ( احیاء، تصحیح و مقابله متون عرفانی، تاریخ تصوّف، آداب و رسوم صوفیه، ملامتیه و فتیان- مستحسنات و مراسم-، مطالعات تطبیقی، اصطلاحنامه نویسی، مطالعات مفهومی و ترجمه آثار) اشاره شده است. فصل پنجم به پیشینه پژوهش های نوین درباره عرفان اسلامی با عنایت به آثار وتالیفات شرقشناسان و همچنین غربیان سنّت گرا اختصاص یافته است. در فصل ششم به خوانش انتقادی کتاب تصوّف اسلامی و رابطه انسان و خدا از رینولد، آ، نیکلسون، پرداخته شده و در آن به عناوین: نیکلسون و اصالت عرفان اسلامی، فنا، بقا وحبّ الهی، خدای شخصی و وحدت وجود، اسلام و حیات عارفانه و مقایسه مولوی و غزّالی اشاره شده است. در فصل هفتم، مطالعات عرفانی در ایران، با توجّه به سنّت سلوک ومطالعه عرفان، استمرار مطالعات نظری در حوزه های سنّتی و پژوهشهای نوین با تفکیک بین جنبه های ادبی، تاریخی و رویکردهای فلسفی مورد بررسی قرار گرفته است. مقصود از رویکردهای فلسفی، مطالعاتی است که با پیش فرضهای خاص فلسفی انجام می شود و در آنها به نوعی سعی در تحمیل ایده های فلسفی جدید بر مفاهیم سنّتی عرفانی می گردد، این موضوع ذیل عنوان اصلی: عرفان اسلامی و نگره های فلسفی جدید و عناوین فرعی: مقایسه هگل و مولوی، تفسیر ماتریالیستی از دعاوی عرفانی حلّاج، فلسفه هایدگر و سنّت اشراقی و عرفانی اسلام، استناد کثرت گرایی به عارفان مسلمان و دین اندیشی متجدّد ونقد آموزه های عرفانی مورد بحث قرار گرفته است.