اندیشه اسلامی؛ خاستگاه ها و دستاوردها: سیری در تاریخ علم و فلسفه در جهان اسلام

با رشد و شکوفایی سریع تمدن غرب و عقب ماندن مسلمانان از کاروان پیشرفت و تمدن، روحیه یأس و خودباختگی در میان مسلمانان پدید آمد و نگاه دولتمردان و اهل قلم به سوی تمدن غرب معطوف گشت تا حدی که تمدن غرب غایت تمدن بشری و فرهنگ و فرهنگ و منش آنها قله فرهنگ انسانی قلمداد گردید و عامل عقب ماندگی مسلمین اسلام و تعالیم آن و راه نجات و پیشرفت آنها پیوستن به فرهنگ و تمدن غرب تلقی گردید. در نتیجه مسلمانان با تاریخ، افتخارات و استعدادهای خویش بیگانه و شیفته تمدن غرب شدند. در این کتاب تاریخ مدارس، دانشکده ها، دانشگاه ها و کتابخانه ها و تاریخ علوم مختلف همچون جامعه شناسی جغرافیا، نجوم، ریاضی، موسیقی، شیمی، فیزیک، جانورشناسی، گیاه شناسی، طب و فلسفه بررسی شده است.

کتاب از پنج فصل به شرح زیر تشکیل شده است. فصل اول با عنوان «منابع و سرچشمه های فکر اسلامی»، در مورد منابع و خاستگاه­های اصیل اسلامی، منابع و خاستگاه های فکر اسلامی، و أخذ علوم پیش از اسلام (ترجمه ها) به بحث و بررسی پرداخته است. فصل دوم با عنوان «نشر علوم»، پیرامون مدارس، دانشکده ها و دانشگاه ها، دیگر مراکز آموزشی، و کتابخانه ها بحث کرده است. فصل سوم با عنوان «رشد و تطور علوم»، در مورد رشد و تطور علوم مختلف از جمله علم فقه: [حقوق]، تاریخ و جامعه شناسی، جغرافیا، ستاره شناسی [هیئت]، ریاضیات، موسیقی، شیمی، فیزیک، گیاه شناسی و جانور شناسی (علم تاریخ طبیعی)، پزشکی [طب]، و روش علمی بحث نموده است. فصل چهارم با عنوان «پیشرفت دانش: فلسفه»، در مورد متکلمان عقل گرا، متکلمان نص گرا (اخباری)، عُرفا، فلاسفه و شخصیت هایی همچون کندی، فارابی، ابن مسکویه، ابن سینا، ابن هیثم، ابن باجه، ابن طفیل، ابن رُشد بحث و بررسی کرده است. و فصل پنجم نیز به نتیجه گیری اختصاص دارد.