مسائل فلسفه ی اسلامی و نوآوریهای ملاصدرا

هرکس آثار مرحوم صدرالمتالهین را با آثار متفکران پیش از وی مقایسه کند درمی یابد که هرچند وی به طور گسترده از آثار ایشان بهره برده است، اما در مواردی چند دارای ابتکار است. این موارد عبارت انداز: عرضه راه حل جدید برای برخی مسائل فلسفی متنازع فیه در تاریخ اندیشه اسلامی مانند حدوث و قدم زمانی عالم و علم خداوند به جزئیات و مواردی از این قبیل؛ عرضه تفکیک ها و تقسیم های جدید برای تحلیل دقیق تر مسائل فلسفی مانند تقسیم وجود به رابط و مستقل و جدا کردن حمل اولی ذاتی از حمل شایع ضاعی و حمل حقیقه از حمل رقیقه و سبق بالحق از سبق بالحقیقه؛ برهانی کردن برخی مسائل که در کتب پیشینیان مطرح بوده و بر آن برهان اقامه نشده است یا افزودن برهان یا براهین جدید بر براهین پیشینیان؛ بیان و تصویری نو از مسائل مطرح در آثار پیشینیان و رمزگشایی از کلمات آن ها؛ نقد برخی از بیان ها یا براهین مطرح شده به وسیله حکیمان و عارفان پیشین؛ و داوری میان دو یا چند تن از متفکران گذشته و دفاع از یکی در برابر دیگری. در بخش اول کتاب، نخست فهرستی از مسائل فلسفی که تا عهد صدرالمتالهین در فلسفه اسلامی مطرح شده بود در چهار فصل (فصل اول: وجود؛ فصل دوم: قوه و فعل؛ فصل سوم: عقل (علم)؛ فصل چهارم: صنع و ابداع) آورده شده است. تکیه نگارنده در این بخش ها بر آثار ملاصدرا به ویژه کتاب اسفار است. بخش دوم کتاب (فصل اول: وجود؛ فصل دوم: قوه و فعل؛ فصل سوم: عقل (علم)؛ فصل چهارم: صنع و ابداع)، مسائلی که برای ملاصدرا (چه از سوی خود وی و چه از سوی پیروانش) در آنها ادعای ابتکار شده است را بیان کرده، در آثار ابن سینا و گاه دیگران به دنبال آن گشته و اشاره شده است.