تحلیل و نقد پلورالیسم دینی

از آن جا که زمینه اجتماعی - سیاسی مسئله وحدت و کثرت ادیان، تلاقی و ارتباط پیروان ادیان و عقاید و مذاهب مختلف است، و در عصر ما این ارتباط شکل عمیق تر و گسترده تری به خود گرفته است، طبیعی است که این مسئله نیز شدّت و حدّت بیشتری یافته توجه فلاسفه دین، جامعه شناسان دین، و متکلمان دینی را سخت به خود جلب نماید. این رویکرد جدید از غرب مسیحی آغاز شد و به تدریج به سرزمین های دیگر نیز راه یافت. چندی است که در جامعه ما نیز در شمار مسایل حسّاس فکری و دینی مطرح شده است. در جهان مسیحیت در این باره سه دیدگاه کلی وجود دارد: کثرت گرایی، انحصارگرایی و شمول گرایی.

مباحث کتاب تحلیل و نقد پلورالیسم دینی از دو بخش کلی تشکیل گردیده است:

در بخش نخست بحث های زیر بررسی می شوند:

1. تبیین کثرت گرایی دینی به تقریری که جان هیک ارائه کرده است، و نقد آن.

2. تبیین و نقد نظریه انحصارگرای دینی به قرائت عده ای از متکلمان مسیحی.

3. تبیین و نقد نظریه شمول گرایی دینی، به قرائت برخی از متکلمان مسیحی.

4. اصول پنجگانه و تببین دیدگاه اسلام درباره تعدد ادیان.

در بخش دوم به نقد و بررسی مبانی معرفت شناختی، فلسفی، کلامی و نقلی کثرت گرایی دینی که برخی از نویسندگان و صاحب نظران اسلامی یا مسیحی در تأیید و تفسیر پلورالیسم دینی ابراز نموده اند، می پردازد.

این مبانی و آرا عبارتند از:

1. تفکیک میان گوهر و صدف دین؛

2. تفاوت های مفهومی و زبانی؛

3. تفاوت نظرگاه ها؛

4. تنگناهای شهود و شناخت؛

5. تکثر تفسیرهای متون دینی؛

6. درهم تنیده بودن حقایق؛

7. هدایت و رحمت گستردۀ الهی؛

8. ناخالصی امور عالم؛

9. تمثیل حق و باطل در قرآن.

10. استدلال به سخنی از امام علی(ع)

11. خویشاوندی حقایق؛

12. مقلّد بودن اکثریت بشر؛

13. ایمان گرایی به جای شریعت گرایی.