ناصرخسرو از نخستین شاعرانی است که شعر را در خدمت اندیشه و تفکر قرار داد. او که شاعر و دبیری درباری بود، در پی تحولی روحانی، تغییر مذهب داد و پس از سفری هفت ساله به مکه و مصر، به عنوان حجت خراسان به تبلیغ مذهب شیعه اسماعیلی پرداخت. شرح این سفر، در سفرنامه او که قدیمی ترین سفرنامه های حج شمرده می شود، آمده است. شعر ناصرخسرو آکنده از پند، اندرز و توصیه به تفکر و تعقل و ستایش دانش و خرد است. به همین سبب شعر او تشخص سبکی دارد. توصیفات او از طبیعت، بخصوص شب همراه با بهاریه ها و خزانیه های زیبا که مخاطب را به تدبر در آفرینش دعوت می کند، در ادب فارسی مسبوق به سابقه نیست.