زنان دربار به روایت اسناد ساواک 5: فرح پهلوی (دوره سه جلدی)

معرفی کتاب

پنجمین جلد از مجموعه «زنان دربار به روایت اسناد ساواک» در قالب سه جلد مجزا با عنوان «فرح پهلوی» به همت مرکز بررسی اسناد تاریخی تدوین شده است.

جلد نخست کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی»
جلد نخست کتاب شامل 550 سند درباره بیوگرافی، ازدواج با شاه، اقوام و دوستان، نوشتن کتاب درباره وی را دربرمی گیرد.
همچنین برخی اسناد این مجلد کتاب به برخی جزئیات مانند فرح و تابلو، ورزش، جواهرات و سکه، مجسمه، پوستر درباره شهبانو، برخی تشریفات و دینداری فرح پهلوی گردآوری شده و نکاتی در لابه لای اسنادی که به دست آمده اخذ شده است.
با این حال گردآورنده پس از ذکر موضوع اسنادی که درباره اقدام ها و اعمال فرح در کتاب موجود است درباره محدودیت اسناد کتاب که به وی اختصاص دارد، عنوان می کند: «این اسناد تنها گوشه ای از واقعیت هایی است که ثبت شده اند و بسیاری از اقدامات غیرقانونی فرح دیبا در این اسناد نیامده اند. به دلیل محدودیت های آن دوران، ساواک حق تشکیل پرونده و کنترل درباریان را نداشت.»
ثبت و بزرگنمایی چهره های خاندان شاهی در تاریخ در برخی موارد با کتاب انجام می گرفت اسناد این کتاب حاکی از این است که فرح پهلوی نیز از این روش بهره برده است. در این باره می خوانیم: «درباره یکی از کارهایی که برای موجه جلوه دادن رژیم پهلوی انجام می گرفت، تهیه و تدوین کتاب از سوی نویسندگان مختلف به ویژه غربی ها بود. در این کتاب اسناد معتبری از تالیف و نشر ده ها و صدها کتاب درباره سردمداران دربار آورده شده و دستمزد این نویسندگان از سوی دربار پرداخت می شد. به واسطه همین خرج ها، رژیم پهلوی و فرح دیبا به عنوان چهره هایی مدرن و پیشرفته نزد افکار عمومی معرفی شده بودند.»
در بخشی از کتاب در معرفی فرح، همسر سوم پهلوی دوم با تاکید بر رفتارهای زراندوزی نامبرده آمده است: «فرح دیبا سال 1317 در تهران متولد شد و سومین همسر شاه خائن بود. وی از خانواده ای متوسط به دربار پهلوی راه یافته بود و مانند سایر افراد دربار به زراندوزی و اشرافی گری پرداخت. خرید های مجلل از مغازه های گران قیمت پاریس، برگزاری مسرفانه جشن عروسی، تاجگذاری و جشن هنر شیراز نمونه هایی از این رفتارند.»

جلد دوم کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی»
جلد دوم «زنان دربار به روایت اسناد ساواک: فرح پهلوی» به ارائه اسنادی از نقش فرح در جشن هنر شیراز، سفرهای خارجی و داخلی، جش های 2500 ساله شاهنشاهی اختصاص یافته است. در سخن ناشر که به اجمال محتوای کتاب را بیان کرده، آمده است: «گرچه با بررسی دقیق فعالیت های او می توان به این فهم رسید که عمده کارهای وی مدرن گرایی از نوع مبتذل و تقلید از نمادهای فرنگی و تبلیغ و اشاعه بی بندوباری و ضد اخلاقی بود که جامعه را به سوی انحطاط پیش می برد.
شهبانو پس از سپری کردن مدتی در کاخ به مرور ایفاگر نقش هایی در برخی برنامه های تبلیغاتی پرهزینه رژیم شد که در کتاب با تکیه بر اسناد به آن اشاره شده و آمده است: «فرح با برنامه ریزی و برگزاری جشن هنر شیراز به تبلیغ و تشویق هنر مستهجن غربی پرداخت و با برگزاری جشن تاجگذاری و کسب عنوان نایب السلطنه ای در خاندان پهلوی به این روند ادامه داد.»
در جلد دوم این کتاب به این اسناد درباره فرح پهلوی پرداخته شده است: «فرح و ارتباط با سفارتخانه ها و سفرا، جشن هنر شیراز، جشن تاجگذاری، جشن های 2500 ساله شاهنشاهی، سفرهای داخلی و خارجی فرح، فرح و نشریات داخلی، فرح و نشریات خارجی، موسیقی، جشنواره های پول سازی و زراندوزی، موزه، فرح و میراث باستانی ایران، سفرهای تفریحی و رسمی، جشن ها، فرح و صهیونیست ها.»
پژوهشگر کتاب درباره تحصیل فرح در مدرسه ژاندارک می نویسد: «درباره تحصیل فرح در جلد اول مطالبی ذکر شد از جمله این که وی ابتدا در مدرسه ایتالیایی های تهران به نام خواهران کاتولیک ثبت نام کرد و پس از طی این دوره به مدرسه ژاندارک تهران رفت که این مدرسه از سوی راهبه های فرانسوی اداره می شد...»
همچنین نخستین سند کتاب که تاریخ چهارم آذرماه 1347 را دارد مکاتبه ای است میان پیشکار فرح، فضل الله نبیل با اردشیر زاهدی، وزیر امورخارجه در خصوص فرستادن یک انگشتر نقره در بسته های سیاسی به سفارت ایران در آنکارا!

جلد سوم کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی»
کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی» مجلد سوم از مجموعه زنان دربار به روایت اسناد ساواک است و شامل اسنادی درباره خریدها، مسائل مالی و… که از پرونده های مختلف جمع آوری شده است. در این مجلد کتاب اسنادی با عنوان های «اقلام وارداتی از غرب»، «هدیه به خارجی ها»، «کاخ ها…»، «مالی و ارزی» و «مسئولان و کارمندان دفتر» ارائه شده که گوشه هایی از اقدامات ضد دینی، فرهنگی و همچنین ریخت و پاش های فرح پهلوی را نشان می دهد.
همچنین در نخستین سند کتاب گزارشی از ترخیص یک کارتن لوازم آرایشی در 1350/8/2 و سند پایانی کتاب نیز اطلاعیه ای است درباره برخی اعضای دفتر فرح پهلوی در سال 1357.
ناشر درباره مشکلات تهیه این اثر و درونمایه اسناد کتاب می نویسد: «کتاب زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی در حالی منتشر می شود که به دلیل اجازه نداشتن ساواک در تشکیل پرونده برای خانواده پهلوی، بسیاری از فعالیت ها و اقدامات آنان بر ما پوشیده است. مجموعه حاضر که آخرین مجلد از کتاب فرح پهلوی است، غالبا به مسائل مالی، خریدها و گزارش های روزانه دفتر فرح اختصاص دارد.»