چیستی و نقش قضایای تحلیلی و ترکیبی در منطق و معرفت شناسی

کتاب حاضر ، پژوهشی است در قلمرو مفاهیم بنیادین معرفت شناسی که با تلاش پژوهشگر ارجمند حجت الله السلام و المسلمین دکتر احمد ابوترابی در هفده فصل نگارش یافته است .
هدف اصلی نویسنده ارائه تعریفی نو از قضایای تحلیلی و ترکیبی ، بررسی چیستی و نقش این دو نوع قضیه در منطق و معرفت شناسی ، و مقایسه تقسیم قضایا به تحلیلی و ترکیبی با تقسیمات مشابهی است که در منطق مسلمانان وجود داردتقسیم قضایا به تجلیل و ترکیبی از مهمترین و جنجالی ترین مسائل معرفت شناسی و فلسفه ی تحلیلی به شمار می آید.
فیلسوفان غرب از این تقسیم ، اهداف و انتظارات بسیار داشته اند . در این نوشته نشان داده شده است که این تقسیم کارایی لازم را براینیل به آن اهداف ندارد، اما این انتظارات را تقسیم های هشت گانه ی قضایا در منطق مسلمانان ، کاملا برآورده می سازد.

در احکام تحلیلی، محمول همه آنچه را از پیش در موضوع بوده است، یا بخشی از آن را تکرار می­کند؛ ولی در احکام ترکیبی، محمول چیزی فزون بر آنچه در موضوع بوده است، بیان می­دارد.احکام تحلیلی در دو قالب می­گنجند، بعضی از آنها به شکل «هر الف، الف است.»می­باشند، مثل اینکه بگوییم: «هر مجردی، مجرد است.» و برخی دیگر به شکل «هر الف ب، الف است.»، مثل این که می­گوییم: «هر مثلثی، سه ضلعی است.» یا «همه پدران، مذکرند.» که در شکل اول، محمول عین موضوع است، ولی در شکل دوم، محمول بخشی از موضوع را دربردارد. اما احکام ترکیبی در قالب «هر الف، ب است.» بیان می­گردند، مثل این که می­گوییم: «همه مجردها، بلندقامت هستند.» (البته این قضیه ترکیبی کاذب است.) گزاره­ های تحلیلی، جدا از تجربه، به اندیشه درمی ­آیند. در این گزاره ­ها ما چیز جدیدی کشف نمی­کنیم، بلکه آن چه را به طور مبهم می­دانیم، روشن می­کنیم.