گنجینه معرفت - جلد چهارم: فلسفه علم کلام (مجموعه مقالات)

این کتاب در حوزه فلسفه علم کلام بوده و شامل مجموعه مقالاتی است که با تلاش گروهی از نویسندگان در مرکز پژوهشی دایرة المعارف علوم عقلی اسلامی طرح بحث شده است.

در فصل نخست این کتاب چیستی فلسفه علم کلام طرح بحث می شود و ساختار کلی علم کلام در آن طرح بحث می شود و سپس علم کلام بررسی می شود، تبارشناسی کلام جدید نیز تبیین می شود.

فصل دوم دارای عنوان روش شناسی علم کلام است، علی ربانی گلپایگانی جایگاه و گونه های روش عقلی در علم کلام و محمد حسین زاده گستره اعتبار عقل را مطرح می کند.

فصل سوم رابطه کلام و فلسفه است که ابوالفضل خراسانی نسبت کلام اسلامی با فلسفه اسلامی و علی ربانی گلپایگانی بررسی رابطه علم کلام و فلسفه، سید محمد مهدی افضلی فلسفی شدن علم کلام و رویکردی ناموجه یا روند گریز ناپذیر را طرح بحث می کند.

فرق و مذاهب اسلامی از فصل های دیگر کتاب است که محمد ایزدی تبار نقش سیاست در پیدایش فرقه های کلامی را در بین مسلمانان بحث می کند.
نقش منع تبیین حدیث در پیدایش فرقه های اسلامی از فصل های دیگر این کتاب است که اندیشه های کلامی در بین اهل سنت از صفاتی گری تا اشعری گری را مورد بحث قرار می دهند.

در این کتاب از سال 84 تا 93 مقالاتی در نشریه معارف عقلی به پژوهشگران و علاقه مندان رشته های منطق، کلام و عرفان عرضه شده است.

با توجه به اینکه این مقالات دارای اهمیت ویژه ای بودند از مباحث مطرح در فلسفه علم کلام مانند چیستی علم کلام، پیشینه و دگرگونی های آن و گرایش های گوناگون در کلام، روش شناسی کلام، پیوندهای دو سویه بین کلام و دیگر دانش ها جمع بندی شده اند.آنچه در این مجموعه ارائه می شود بخشی از مباحث مطرح در «فلسفه علم کلام»، همچون چیستی علم کلام، تاریخچه و تطورات آن، گرایش های گوناگون در کلام، روش شناسی کلام و رابطه متقابل میان کلام و فلسفه اسلامی است.

و همچنین فصول ارائه شده در این مجموعه به شرح ذیل است:

فصل اول: چیستی علم کلام

چیستی فلسفه علم کلام/ محمد ایزدی تبار/ ص 19

ساختار کلی علم کلام/ حسین حجت خواه/ ص 53

بررسی تعاریف علم کلام / احمد حیدرپور 103

نام های مختلف علم کلام حسین حجت خواه / ص 133

تبارشناسی کلام جدید/ حسن یوسفیان/ ص 151

«کلام اسلامی» در دائرةالمعارف راتلج و نقد آن / سیدعبدالرئوف افضلی / ص 169

فصل دوم: روش شناسی علم کلام

روش شناسی علم کلام / سیدمحمدحسن علوی / ص 197

جایگاه و گونه های روش عقلی در علم کلام / علی ربانی گلپایگانی 225

گستره اعتبار عقل / محمد حسین زاده 239

عقل و دین؛ تعامل یا تقابل / سیدعبدالرئوف افضلی 265

فصل سوم: رابطه کلام و فلسفه

نسبت کلام اسلامی با فلسفه اسلامی / ابوالفضل خراسانی / ص 299

بررسی رابطه علم کلام و فلسفه / علی ربانی گلپایگانی / ص 323

فلسفی شدن علم کلام، رویکرد ناموجه یا روند گریزناپذیر؟/ سیدمحمدمهدی افضلی / ص 335

فصل چهارم: تاریخ علم کلام

ادوار تاریخی علم کلام اسلامی / رسول رضوی / ص 375

پیدایی کلام اسلامی از دیدگاه آیت الله جعفر سبحانی / رحیم لطیفی / ص 401

فصل پنجم: فرق و مذاهب کلامی

نقش سیاست در پیدایش فرقه های کلامی در میان مسلمانان / محمد ایزدی تبار / ص 429

نقش منع تدوین حدیث در پیدایش فرقه های اسلامی / محمد ایزدی تبار / ص 479

سیمای شیعه در آیینه سه دائرة المعارف غربی / نجیب الله شفق / ص 513

تطور اندیشه های کلامی در میان اهل سنت از صفاتی گری تا اشعری گری / یعقوب جعفری / ص 551