عرفان در منظر وحی و برهان: شرح کتاب مصباح الهدایه امام خمینی (س)

این کتاب شرحی است بر کتاب مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة حضرت امام که مشهورترین اثر عرفانی امام است که در آن به مطالب عالیه عرفانی و ذکر و بررسی آرای عرفا در زمینه حق و مظاهر حق و حقیقت انسان کامل و کیفیت خلافت و ولایت الهی و اسفار اربعه عرفانی پرداخته است.

این اثر حاصل تلاش محققانه آیت الله حسن ممدوحی است که با صرف زمانی مدید، به رشته نگارش درآمده و در اختیار جویندگان معارف زلال قرآن و اهل بیت(ع) در حوزه اندیشه عرفانی امام(س) قرار گرفته است. متن انتخاب شده در این شرح، نسخه منتخب و تصحیح شده مصباح الهدایه با مقدمه مرحوم سید جلال الدین آشتیانی(ره) بر این کتاب شریف است که در سال 1372 توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) منتشر شده است.

مصباح الهدایه یکی از آثار پر ارزش امام خمینی(س) است. ایشان این کتاب را در دو مشکات تنظیم کرده اند. مشکات اول در ولایت مطلقه محمدیه(ص) و در نظام علمی حضرت حق می باشد و مشتمل بر پنجاه و شش مصباح است و مشکات دوم در آثار ولایت و نبوت در نشئه غیب مطلق و عالم امر و خلق می باشد که مشتمل بر سه مصباح است. مصباح اول در بعضی اسرار عالم امر و مشتمل بر بیست و یک نور است. مصباح دوم در اسرار خلافت و نبوت در نشئه غیب است که مشتمل بر سیزده مطلع می باشد و در خاتمه مطلع سیزدهم اشاره به مراتب چهارگانه توحید دارد و مصباح سوم، در اسرار خلافت و نبوت و ولایت در نشئه ظاهر و خلق و سر بعثت انبیاء(ع) و مقایسه مقام آن بزرگواران با پیامبر ختمی(ص) است که مشتمل بر دوازده "ومیض" می باشد. در خاتمه کتاب نیز توصیه ای اکید بر خودداری از کشف اسرار برای غیر اهل آن و تأکیدی بلیغ بر بذل اسرار الهی برای کسانی است که لایق این معارفند و باید معضلات باب معرفت را بر آنان واضح گردانید.

آیت الله ممدوحی در مقدمه ای که بر این کتاب نوشته اند هدف خود از نگارش کتاب را نوشتن شرحی بر معضلات و کلمات مشکله این تحقیق عمیق و شرح مقاصد حضرت امام(س) بیان نموده و افزوده اند که در صدد تحقیق افزون و یا نقد و ایراد نیستند. ایشان بر این نکته تأکید کرده اند که شرح این رساله آن چنان نیست که قابل استفاده برای همگان باشد؛ زیرا تصور معانی دقیق، با تغییر عبارات و تکثیر کلمات قابل فهم نمی گردد؛ بلکه ادراک آنها مقدمات لازم خود را می طلبد و آن مقدمات در اختیار کسانی است که گذشته از ذوق فطری، از مبانی عمیق فلسفی، اعم از فلسفه مشاء و اشراق و نیز فلسفه متعالیه صدرایی کاملاً مطلع باشند، و با استحضار نظام قانونمند عقلانی فلسفی و به کارگیری قواعد و روابط بین آنها، از این فن عظیم معرفتی خوشه چینی نمایند.

روش شارح گرانقدر در نگارش این شرح بدین گونه است که ابتدا متن هر مصباح، نور، مطلع و ومیض را همراه با ترجمه آن آورده اند و سپس در ذیل متن، نکات موجود در آن و شرح اصطلاحات آن را بیان نموده اند. علاوه بر این در پایان کتاب نیز مقاله ای در شخصیت امام خمینی(س) به رشته تحریر در آورده اند. همچنین ضمیمه ای مشتمل بر فهرست آیات، ادعیه، احادیث، اشعار، اعلام و کتب به همراه فهرست تراجم و اصطلاحات این کتاب توسط شارح گردآوری شده است.