فهم تأمین مالی اسلامی: مطالعه بازار اوراق بهادار در چارچوبی اسلامی

یکی از مسائل مهم در اقتصاد اسلامی درک، تحلیل و موضع گیری نسبت به مسالة اوراق بهادار است. یکی از مسئولیت های بانک توسعة اسلامی، انجام تحقیقات و آموزش های اولیه در حوزة اقتصاد اسلامی و بانکداری اسلامی می باشد. کتاب حاضر تحقیقی درباره اوراق بهادار از بانک توسعه اسلامی است.

نگارنده در این تحقیق به دنبال یافتن پاسخی برای این سؤال است که آیا بازار اوراق بهادار اسلامی از نظر شریعت دارای اعتبار است یا خیر؟
وی در ادامه برخی از ویژگی های مفهوم اسلامی بیع و نمونه های آن را در بازارهای مالی اسلامی بیان می کند. سپس چارچوبی تحلیلی برای این بازار عرضه کرده و در ادامه چارچوب های غربی را به نقد می کشاند و دورنمای اسلامی در خصوص رفتار شرکت کنندگان در بازار اوراق بهادار را به تصویر می کشد.
نگارنده در بخش دیگری از این کتاب به مسائلی از جمله شاخص گذاری، هزینه ها، سودها و گواهی ها را بررسی و برخی ابزارهای مالی اسلامی را معرفی می کند.

در پایان نیز برنامه ای عملیاتی را برای بانک توسعة اسلامی و نیز برای تجهیز منابع به منظور افزایش سرمایه گذاری مشارکتی بلندمدت عرضه می دارد. روش این تحقیق در تحلیل چارچوب بازار مالی اوراق بهادار، مقایسه ای و تطبیقی است.

این مطالعه نشان می دهد که از دیدگاه شرعی بازارهای اوراق بهادار اسلامی امری دست یافتنی است.

همچنین نشان می دهد که بخش گسترده ای از عملیات بازارهای اوراق بهادار غربی و رفتار شرکت کنندگان در آن بازارها از نظر اسلامی غیرشرعی است؛ بنابراین، ماهیت و ویژگیهای انواع مختلف اوراق بهادار مانند سهام عادی، سهام ممتاز، دیون، اوراق تجاری، عملیات بازار بورس، خرید و فروش نسیئه سهام، سهام خارج از بورس، و عملیات مربوط به قراردادهای دارای حق انتخاب را بر اساس موازین شرعی بررسی می کند. رفتار سرمایه گذارانی که هدف آنها از سرمایه گذاری در سهام اساساً کسب سود متعلق به سهام است، مورد تأیید اسلام است، در حالی که رفتار بورس بازان، پوشش دهندگان ریسک و آبتیراژرها در کل مورد سؤال است.

این مطالعه نشان می دهد حلیت درآمدهای ناشی از بورس بازی در شریعت اسلام مورد تردید است؛ با این همه، در مورد سود سرمایه ای ممکن است نتوان به چنین نتیجه ای رسید. علاوه بر این، پیشنهاد می شود برخی از جوانب مفید بیع مانند امکان پیش فروش (سلف) و بیع نسیئه (بیع المؤجل)، که مورد تأیید اسلام است، چنانچه بر پایه موازین شرعی در بارازهای مالی اسلامی عملیاتی شود، می تواند کاربردهای مفیدی داشته باشد. در این ارتباط مسائل و موارد متعددی مانند گواهی های مالی متصل به شاخص، بازارهای کوچک و جدا از هم، و توزیع مالکیت سهام به طور خاص برجسته شده است.