حاکمیت سیاسی فقیهان از دیدگاه آخوند خراسانی

آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، در حاشیه کتاب مکاسب شیخ انصاری، درباره حاکمیت و ولایت فقیهان (جامع الشرایط) بر حوزه عمومی، به بحث پرداخته ، آن را می پذیرد. از نظر وی: "فقه ، قدر متقین از میان کسانی است که احتمال داده می شود مباشرت یا اذن و نظر آنها، معتبر در تصرفات باشد؛ همچنانکه مؤمنین عادل در صورت نبود فقیه ، قدر متیقن از کسانی هستند که تصرفشان مشروعیت دارد." از سوی دیگر، تقریظ آخوند و تأیید آخوند خراسانی در سال های آخر عمر بر رساله «تنبیه الامة و تنزیه الملة» نوشته شاگرد خاص آخوند، شاهد و دلیلی دیگر بر پذیرش انحصار مشروعیت حاکمیت سیاسی در فقها می باشد، زیرا در بخش های گوناگون و موارد متعدد از این رساله، بحث نیابت عامه و حاکمیت سیاسی فقیهان، به عنوان امری مسلم و از قطعیات مذهب شمرده شده است.

برخی اسناد و گزارش های مظرح شده در تنافی با دیدگاه مذکور، دارای اشکالات سندی و دلالی بوده و در کتاب حاضر مورد بررسی و نقد قرار گرفته اند.