قرآن و فرهنگ عصر نزول

کتاب «قرآن و فرهنگ عصر نزول» دارای چهار فصل اصلی است که فصل اول آن به کلیات می پردازد و ضرورت و اهمیت موضوع و پرسش های اساسی را مطرح می کند.
فصل دوم درباره مستشرقان و دیدگاه اقتباس بررسی هایی انجام داده و تاریخچه و چیستی استشراق، دیدگاه یوسف حداد و اقتباس قرآن از تورات و انجیل، مبانی نظری دیدگاه یوسف حداد و نقش دیدگاه وی روی کارکردها را مورد بحث قرار می دهد.
فصل سوم با عنوان روشنفکران دینی و دیدگاه قرآن کلام بشری با خاستگاه الهی وحی را از منظر دکتر سروش طرح کرده و مبانی نظری، نقد مبانی نظری و پیامدهای بحث را بررسی می کند.
در فصل چهارم دیدگاه مورد تائید قرآن، بر نزول تاریخی و فرا تاریخی قرآن تاکید کرده و به شش موضوع اصلی مانند طرح پیشین قرآن در علم ازلی الهی، استقلال وحی از شخصیت پیامبر اکرم(ص)، تاثیرناپذیری قرآن از فرهنگ عصر نزول، عصمت پیامبر اکرم(ص)، تحریف ناپذیری قرآن و جامعیت قرآن می پردازد.

چکیده کتاب به این صورت است که قرآن در مبنای مهم ترین، معتبرترین منبع در بین منابع اسلامی از زمان شکل گیری در کانون نقدهای مختلف مخالفان، مشرکان و اهل کتاب بوده و امروزه آموزه های آسمانی این آخرین کتاب الهی همچنان از جنبه های مختلف آماج هجمه گروه های مختلف اعم از مادی گرایان، اهل کتاب و دیگر اندیشان مسلمان قرار دارد، یکی از چالشی ترین نقدهای مطرح شده در این زمینه ناظر به نحوه ارتباط قرآن با فرهنگ عصر نزول وحی است.

در فصل نخست این نوشتار پس از بیان کلیات و مفهوم شناسی واژه های کلیدی نخست به جلوه های فرهنگی عصر نزول در قرآن اشاره شده و سپس به برخی مبادی نظری تاثیرپذیری مدح از فرهنگ پرداخته شده است.

با توجه به اهمیت دیدگاه اقتباس و شهرت آن در مغرب زمین و تاثیر مستقیم و غیر مستقیم این دیدگاه بر اندیشه های مسلمان در سطح دوم این نوشتار پس از بیان مبانی نظری مستشرقان درباره دیدگاه اقتباس بررسی و نقد شده است.

در فصل سوم دیدگاه قرآن کلام بشری و خاستگاه الهی بررسی و نقد شده و دیگر اندیشان وطنی و جهان عرب به شدت از آن طرفداری می کنند.

محورهای اصلی در این فصل عبارت از بررسی و نقد مبانی نظری دیدگاه دیگر اندیشان، پیامدهای این دیدگاه و سرانجام تبارشناسی نظری است.

در فصل چهارم و پایانی این نوشتار همچنین ضمن دفاع از دیدگاه نزول تاریخی و فرا تاریخی قرآن که برآمده از قرآن است به تبیین مبانی نظری این دیدگاه و برخی از مهم ترین دستاوردهای آن پرداخته است.

این کتاب در قلمروی نحوه تعامل قرآن با فرهنگ عصر نزول با قلم پژوهشگر حجت الاسلام حسین فقیه انجام شده و هدف اصلی وی در وهله نخست این بوده که دیدگاه اقتباس مستشرقان را در بوته نقد و بررسی قرار داده و سپس دیدگاه قرآن کلام بشری یا خاستگاه الهی از دیگر اندیشان مسلمان را ارزیابی کند.

در فصلی از این کتاب آمده است: قرآن در بین متون دینی ادیان مختلف جایگاه ویژه ای دارد و تمام مؤمنان به وحی شفاهی و لفظی آن معتقد هستند و مسلمانان به آسمانی بودن قرآن اعتقاد دارند در حالی که یهودیان با آنکه عهد عتیق را مقدس می دانند اعتقادی به آسمانی بودن آن ندارند در این میان بسیاری از مسیحیان با آنکه عهد جدید را مقدس می شمارند افزون بر جنبه آسمانی جنبه بشری به آن دو می دهند و به اعتقاد آنها در طول سالیان دراز افراد بشری عهدین را نوشته اند.