سخنی درباره نماز

مؤلف، در این جزوه، مسائل «روزه» را در سه بخش مورد بررسی قرار داده است: «فضیلت و ثواب روزه به طور عموم»، «فضیلت ماه مبارک رمضان و ثواب روزه در آن» و «برخی از احکام مهم و مسائل مورد ابتلای آن.»

1- خدا، خود پاداش روزه است‏

از جمله احادیث جالب در این باره حدیثی است که بسیاری از اهل حدیث آن را نقل کرده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
قال الله تبارک و تعالی: الصوم لی و انا اجزی به.
خدای تبارک و تعالی فرمود: روزه برای من است و من خود پاداش آن هستم. (یا من خود به آن پاداش دهم).

توضیح: این حدیث از دو جهت مورد بحث است:
اول - از نظر اعراب و به اصطلاح ادبی، که آیا کلمه أجزی را بصورت معلوم و متکلم وحده و فتح همزه و کسر زاء بخوانیم؛ یعنی: من خود بدان پاداش دهم. یا به صورت مجهول - به ضم همزه و فتح زاء - یعنی من خود پاداش آن هستم.
دوم - از نظر معنا. بنابر هر دو معنی، این بحث پیش آمده که چگونه است چنین تعبیری درباره عبادتهای دیگر مانند نماز، حج، جهاد و امثال آنها و در روایات ذکر نشده است؟ و این سؤال پیش آمده که مگر عبادتهای دیگر برای خدا نیست و خدا بدانها پاداش نمی‏دهد؟ پس چرا این تعبیر فقط در مورد روزه بکار رفته است؟

اهل تحقیق و بزرگان حدیث در معنای آن وجوهی ذکر کرده‏اند، که شاید از همه بهتر و بی‏اشکال‏تر معنای ذیل باشد:
عبادات دیگر مانند نماز و روزه به هر حال توأم با عمل است و خواه ناخواه دیگران آن عمل را مشاهده می‏کنند اگر چه نیت انجام دهنده صد در صد خالص و برای خدا باشد، و همان مشاهده مردم سبب تقدیر و تمجید آنها خواهد شد، و یا در امثال جهاد، گذشته از تمجید مردم، از غنائم جنگی نیز بهره مادی می‏برند.
بدین ترتیب بخشی - ولو اندک - از پاداش خود را در دنیا دریافت می‏دارند. اما شخص روزه‏دار هیچگونه عملی در ظاهر انجام نمی‏دهد و عبادت او همان امساک از خواسته‏های نفسانی و ترک لذتها و شهوات برای خدا و قصد انجام دستور الهی است که در ظاهر هیچ نشانه و نمودی ندارد، و این خدای متعال است که از عمل و نیت او آگاه است و پاداش او را باید بدهد و یا خود پاداش آن خواهد بود.

2 - زکات بدن، روزه است‏

این روایت در کتابهای زیادی از کتب حدیث از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود:
لکل شی‏ء زکاة و زکاة الابدان الصیام.
هر چیزی را زکاتی است و زکات بدنها روزه است.
و در نهج البلاغه نیز به همین گونه از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده است.
توضیح: برای توضیح این حدیث نیز باید بگوییم همانگونه که در این روایت و روایات دیگر آمده، برای هر عضوی از اعضای بدن زکاتی بیان فرموده‏اند، و زکات بدن را نیز روزه ذکر کرده‏اند.
زکات ظفر و پیروزی را عفو و بخشش؛
زکات جمال و زیبایی را عفاف و پاکدامنی؛
زکات علم را نشر و تعلیم آن به دیگران؛
زکات جاه و آبرومندی را شفاعت و وساطت برای رفع گرفتاری گرفتاران؛

و امثال اینها ذکر کرده‏اند. البته معنای زکات که نمو و یا تزکیه و پاکی باشد با آنچه در این روایات ذکر شده مناسب است، و روزه نیز این نقش را دارد که بدن را از نظر ظاهری و معنوی پاک و پاکیزه کرده و یا برای اطاعت و فرمانبرداری خدای تعالی رشد می‏دهد. شاهد بر این مطلب روایات دیگری است که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که فرمود:
صوموا تصحوا
روزه بگیرید صحیح و سالم شوید.
در سخنان امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است، که فرمود:الصیام احد الصحتین. روزه یکی از دو بخش سلامتی است.

3 - روزه ‏دار پیوسته در حال عبادت خداست‏

از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که فرمود:نوم الصائم عبادة و صمته تسبیح. خواب روزه‏دار عبادت است و لب فرو بستن و سکوت او تسبیح.
و حدیث دیگری فرمود:الصائم فی عبادة الله و ان کان نائماً علی فراشه مالم یغتب مسلماً. روزه‏ دار پیوسته در حال عبادت است اگر چه در بسترش خوابیده باشد در صورتی که غیبت مسلمانی نکند.