مدیریت شهری کلان شهر تهران (فرصت ها و چالش ها)

درحال حاضر یکی از معضلات و مشکلات کلان شهر تهران، افزایش جمعیت آن در ابعاد مختلف می باشد که در سطح ملی و منطقه ای اذهان عمومی و مسئولین کشور را به خود مشغول کرده است. کتاب حاضر با نگاهی عمیق و موشکافانه سعی دارد، چالش های موجود در این مدیریت را شناخته و مورد بررسی قرار دهد. در این مسیر، چالش های کلان شهر تهران با رویکرد مدیریت یکپارچه و با استفاده از مدل ساختاری ـ راهبردی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

یکی از ویژگیهای چند دهه ی اخیر، شهری شدن و جهانی شدن شهرها می باشد. این خصیصه به ویژه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران که با رشد شدید شهرنشینی مواجه است، بیشتر نمود دارد. در حال حاضر این وضعیت به یک بحران بزرگ در نحوه ی مدیریت توسعه ی شهری و شهرسازی منجر شده است.در کتاب حاضر – مدیریت شهری کلان شهر تهران – سعی شده است با بررسی ساختار نظام مدیریت شهری تهران به تبیین چالش ها و فرصت هایی که این نظام در پی داشته، به تحلیل ویژگی های ساختار عمومی مدیریت سنتی و چندگانه شهر تهران پرداخته شود.

از مهم ترین چالش های مدیریت شهری تهران باید به مسئله ی تعدد مدیریتی، بحران مسکن، حاشیه نشینی، بهره برداری بی رویه از منابع زمین، مسئله ی شوراها و شهرداری و. .. اشاره نمود. در این شرایط مدیریت توسعه شهری تهران با بحران های اجتماعی – اقتصادی، مدیریتی و نارسایی طرح های توسعه و عمران شهری روبه رو است.

مجموعه این شرایط ایجاب می کند که نظام مدیریت توسعه شهری در تهران متحول گردد که این امر به آسانی میسر نمی گردد و نیاز به یک فرایند و «دوره گذار» دارد.محتوای اصلی این دوره ی گذار عبارت است از: تغییر الگوی رایج مدیریتی و حرکت به سمت «پارادایم برنامه ریزی راهبردی» که از پویایی، انعطاف پذیری و انطباق پذیری زیادی برخوردار است.

در این پژوهش براساس پارادایم برنامه ریزی راهبردی و با استفاده از تحقیقات انجام شده، برخی از مهم ترین راهبردها و راهکارهای اصلاح نظام مدیریت توسعه شهری در تهران بطور خلاصه معرفی شده است.در حال حاضر کلان شهر تهران با چالش های بسیار و فرصت های اندک مواجه است. نظام مدیریت کلان شهر تهران در چند دهه ی اخیر خود گویای واقعیتی انکارناپذیر از فقدان تعریفی دقیق از جایگاه رسمی و قانونی کلان شهرها و به تبع آن نظام اداری – اجرایی و حقوقی می باشد.

کتاب در شش فصل تنظیم شده و شناخت و تحلیل ویژگیهای ساختار شهر و سیر تحول استخوان بندی اصلی آن از دوره صفویه تاکنون موضوع بحث فصل اول می باشد و نگارنده در این فصل علاوه بر مفاهیم و اصطلاحات به بررسی استخوان بندی در محدوده شهر تهران، بررسی ویژگی ها و روند توسعه کالبدی، دارالخلافه تهران، نوسازی و پیدایش مادرشهر تهران، طرح جدید شهر تهران، برنامه ریزی و مدیریت تهران پس از انقلاب و طرح مجموعه شهری تهران می پردازد.

نگارنده در ابتدا به تعریف کلان شهر می پردازد؛ واژه ی کلان شهر معادل کلمه ی متروپلیس است. متروپلیس را در ادبیات سیاسی بیشتر به مادرشهر ترجمه می کنند و با این اصطلاح معمولاً کنایه ای می زنند به نظریه وابستگی در توسعه که در دهه 1970 طرفداران بسیار داشت. اما در ادبیات شهرسازی و برنامه ریزی منطقه ای معمولاً واژه ی کلان شهر معادل متروپلیس به کار می رود. هرچند در منابع مختلف تعریف یکسان و مشترکی از کلان شهر وجود ندارد. اما همه در این باره اتفاق نظر دارند که کلان شهر در رأس هرم سلسله مراتبی سکونت گا ه های یک منطقه یا کشور قرار دارد. در رأس هرم بودن ایجاب می کند، قدرت سیاسی، ارائه خدمات، تمرکز فعالیت ها و به تبع اینها، جمعیت کلان شهر در بالاترین سطح قرار گیرد و اختلاف چشمگیری با دیگر مراکز سکونتی منطقه داشته باشد