بررسی رابطه فقه و اخلاق

در بررسی رابطه میان علم فقه و اخلاق در سه فصل سخن به میان آمده است: در فصل اول به بیان مفاهیم و کلیات این دو علم از قبیل تعریف علم اخلاق و فقه در لغت و اصطلاح پرداخت شده است پس با اشاره کوتاهی به تاریخ آن­ها و همچنین بیان دیدگاه­ها در مورد اینکه آیا رابطه­ای میان این دو علم برقرار است یا نه پرداخت شده است که گروهی مخالف­اند و در این بخش به بررسی و نقد دیدگاه آن­ها پرداخت می­شود و از طرفی رابطه بین علوم را مطرح کرده است که در بین این دو علم مطرح است.

در فصل دوم با بیان رابطه مقایسه­ ای و هم سنجی این دو علم، موضوع، هدف و غایت هر دو علم را مطرح کرده و به بیان تفاوت­ها و شباهت­های میان آن پرداخته است و در این راستا روش فقیه و عالم اخلاقی در برخورد با سنت را مطرح کرده و به تبیین قلمرو این دو علم پرداخته است و نتیجه گرفته است رابطه نیست با فقه به صورت عموم و خصوص من وجه و با اخلاق به صورت عموم و خصوص مطلق است.

در فصل سوم به بیان رابطه تاثیر و تاثری فقه و اخلاق پرداخته شده که خود در سه قسمت است: در قسمت اول مشخص می­شود که فقه مقدمه اخلاق است و تا واجبات صورت نگیرد به اخلاق نخواهیم رسید.

در قسمت دوم خواهیم دید که برخی مسائل است که فقه آن­ها را تولید و اخلاق را مصرف می­کند مانند تمام مستحبات و مکروهات فقهی؛ و یکسری مسائلی هم هست که اخلاق آن­ها را تولید می­کند و در فقه حکمشان مشخص می­شود مانند غیبت و دروغ و . . .

در قسمت سوم نیز به این نتیجه رسیده که اخلاق اصل است و فقه فرع. و احکام فقهی را برای رسیدن به مدارج بالای کمال انجام می­دهیم نه اینکه تنها آفریده شده باشیم که عبادت کنیم و نماز بخوانیم و روزه بگیریم و دیگر هیچ.