تصور عصر پساتوسعه: مقالاتی درباره توسعه

در سال ۱۹۴۹، هری ترومن، رئیس جمهور آمریکا، هنگامِ یکی از سخنرانی هایش تأکید کرد که مناطقِ عقب افتادۀ امروز یکی از اولویت های غرب است: «بیش از نیمی از مردم جهان در شرایطی زندگی می کنند که شانه به شانۀ فاجعه می زند؛ غذایشان ناکافی است، قربانیِ انواع بیماری هایند، اقتصادشان بَدوی و راکد است. فقرِ آن ها نه تنها برای خودشان مایۀ آسیب و تهدید است، بلکه برای مناطقِ ثروتمندتر نیز مضر است. برای اولین بار در طول تاریخِ بشر، ما به دانش و مهارتی رسیده ایم که بتوانیم آلام این مردمان را تسکین دهیم.» ترومن گفت باید برای مردمِ صلح طلبِ دنیا، زندگیِ بهتری فراهم کرد. رمزِ آن هم تولیدِ بیشتر است. تولیدِ بیشتر صلح و فراوانی به ارمغان می آورد، اما مستلزمِ به کار بستنِ دانش و تکنولوژی های مدرن است. دنیایی آباد، بدونِ فقر و بی سوادی و خشونت، یک رؤیای آمریکایی.

برنامه های توسعۀ اقتصادی، در نگاهِ اول، تلاشی عظیم برای «بهبود وضعِ زندگی» مردم فقیر جهان بود. پیش فرضِ این برنامه ها تقسیم بندی هایی کلان بین جوامع جهان بود. تقسیم بندی هایی که شناخته شده ترینِ آن ها دوگانۀ رایج «سنتی» و «مدرن» است.دوگانه هایِ مشابهِ فراوانی نزد متفکرانِ مختلف، علی الخصوص میانِ جامعه شناسان صورت بندی شد که هر یک در شکل گیریِ بسترهای نظریۀ توسعه نقش داشتند. بسترهایی که می گفتند حالتِ مطلوبِ یک جامعۀ متمدن نمونه ای از کشورهای اروپای غربی است و بقیۀ جوامع باید مثلِ آن ها شوند. از این بسترها که بگذریم، خودِ نظریه های توسعه نیز از نیمۀ قرن بیستم تا امروز، امواج گوناگونی را پشتِ سر گذاشته اند.

در این مجموعه تلاش شده است تا با گزینشِ مقالاتی کلیدی و شاخص، تاریخِ مختصری ارائه شود از اصلی ترین جریان های انتقادیِ توسعه که طیِ نیمۀ دومِ قرن بیستم، جریان اصلی توسعه را به چالش کشیده اند.