چگونه درباره کتاب هایی که نخوانده ایم حرف بزنیم

در فضایی که کتاب خوانی یک فضیلت بی چون و چرا محسوب می شود، سخن گفتن از شیوه های «کتاب نخوانی» ساده نیست. اما هدف این اثر، مدح کتاب نخواندن یا آموزش راهکارهای تظاهر به مطالعه نیست؛ هرچند که در عمل می تواند به این کار نیز بیاید. بلکه هدف مؤلف، پی یر بایار، استاد دانشگاه «پاریس 8» که یکی از میراث داران دانشگاه سوربن سابق است، ارائۀ روایتی پست مدرن از کتاب خوانی است.
این روایت می گوید تعریف «کتاب خوانی» به عنوان «مطالعۀ کامل و دقیق یک اثر و فهم منظور نویسنده» در اغلب موارد نه تنها مفید نیست، بلکه امکان پذیر هم نیست. کتاب هایی که نمی شناسید، تورق کرده اید، درباره شان شنیده اید یا حتی فراموش کرده اید نیز می توانند در زمرۀ آثاری باشند که بر زندگی شما و فهمتان از دنیای پیرامون اثر گذاشته اند. از متون ادبی، تاریخی یا علمیِ دوران ساز که بگذریم، شاید برخی متون اصلی دینی نیز نمونه ای شایان از این نوع اثر غیرمستقیم باشند: حتی کسانی که هیچ مواجهۀ مستقیمی با این متون نداشته اند، متأثر از ایده های آن ها هستند.
در تحلیل بایار، رابطۀ کتاب ها با سایر نظام های فرهنگی ای سنجیده می شود که جایگاه نهایی محتوای اثر را در ضمیر شخصی و جمعی مردم تعیین می کنند: شایعاتی که پیرامون کتاب شکل می گیرند، ایده هایی که در میان مردم پراکنده می شوند و تعارض هایی که اثر برای خوانندگان مختلف خود پدید می آورد. او اصرار دارد که روابط میان ایده ها چه بسا مهم تر از اصل ایده ها هستند، تا آنجا که فهم جایگاه یک ایده در منظومۀ ایده های موجود، حتی بدون مطالعۀ کامل آن، می تواند تا حدی متناظر با مطالعۀ آن محسوب شود.