دانشنامه علایی: منطق، طبیعیات، موسیقی، الهیات

دانشنامه علایی دانشنامه ای است به زبان فارسی در پنج علم منطق، طبیعیات (علم زیرین)، هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین) که ابن سینا آن را به نام علاءالدوله کاکویه تألیف کرده است. این دانشنامه شامل چندین رساله از جمله سه رساله علم منطق، علم برین (الهیات) و علم زیرین (طبیعیات) به قلم ابوعلی سینا و رسائل دیگر که در موسیقی و... است و شاگرد وی ابوعبید جوزجانی پس از مرگ او از مصنفات استاد خویش و دیگران التقاط و تلخیص و ترجمه نموده است.

کتاب حاضر شامل چهار رساله منطق، طبیعیات، موسیقی و الهیات دانشنامۀ علائی است. ابن سینا در مقدمه کتاب می گوید: کتابی تصنیف کنم بپارسی دری که اندر وی اصلها و نکته های پنج علم از علم های حکمت پیشینیان گرد آورم بغایت اختصار: یکی علم منطق، که وی علم ترازوست؛ و دوم علم طبیعیات که علم آن چیزهاست که بحس شاید دیدن و اندر جنبش و گردشند؛ و سوم علم هیأت و نهاد عالم و حال صورت جنبش آسمانها و ستارگان، چنانکه بازنموده اند که چون بشایست حقیقت آن دانستن؛ و چهارم علم موسیقی و باز نمودن سبب ساز و ناساز آوازها و نهادن لحن ها؛ و پنجم علم آنچه بیرون از طبیعت است.