تحلیل متن و گفتمان (درآمدی بین رشته ای)

در رشته های مختلف علمی، توصیف متن مسئله بسیار مهمی است. این کار از نقطه نظرهای مختلف و چشم اندازهای متعددی صورت می گیرد. اگرچه فهرست رشته های علمی درگیر با متون به هیچ عنوان کامل نیست، تا این حد روشن است که تحلیل ساختارها و کارکردهای متون نیازمند روندی بین رشته ای است. این موضوع برای تحقیقات کاربرد زبان و ارتباطات به یک اندازه عمومیت دارد. ازاین رو، تصورات سال های اخیر درباره این موضوع به این سو حرکت کرد که مسائل و اهداف تحلیل متن در رشته های مختلف نیازمند رهیافتی هم گراست. این نیاز موجب شکل گیری یک پژوهش بین رشته ای جدید به نام تحلیل گفتمان شده است. در تحلیل گفتمان وجوه مختلف صورت های کاربرد زبان و ارتباط به همان شکلی که در رشته های منفرد تحلیل می شوند، در زمینه داخلی و خارجی شان توصیف و تشریح می شود. دراین باره «تحلیل متن و گفتمان» اثر ون دیک کتابی است که می کوشد همین موضوع را به شکل مقدماتی معرفی کند. با توجه به خاستگاه بین رشته ای این علم و موضوع کتاب حاضر، مخاطبان این کتاب دانشجویان و استادان رشته های زبان شناسی، علوم ادبی و حوزه های جامعه شناسی و رشته های تحلیلی هستند. در این کتاب وجوه مختلف متن و کاربرد آن به صورت اجمالی و کلی انتخاب شده است. برای مثال سطوح مختلف تحلیل (معناشناسی، کاربردشناسی، سبک شناختی) و روابط اساسی آنها با انواع مختلف بافت ها، به ویژه بافت های روان شناختی و اجتماعی در نظر گرفته شده است. به همین دلیل این کتاب را شاید بتوان اثری پایه ای درباره توصیف متن دانست. این کتاب در هفت بخش رابطه تحلیل گفتمان را با زبان شناسی و علوم ادبی، روان شناسی شناختی، روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی و علم تاریخ بررسی می کند.