ناتاشا: گفت و گویی بر مبنای نظریه ویگوتسکی

به راستی چرا دوازده سال از بهترین و پر مایه ترین سال های زندگی ما به حفظ دانشی گذشت که هرگز نفهیدیم به چه درد زندگیمان می خورد. هرگز نفهمیدیم در مدرسه چرا همیشه زنگ اول ریاضی، زنگ دوم علوم، زنگ سوم تاریخ و زنگ آخر ورزش است؟ بین این دروس و زندگی ما چا زابطه ای وجود دارد؟ و در نهایت، سوال اصلی این است: کتابی را که امروز به اجبار خوراک حافظه ما شد و ما هم خواسته و ناخواسته آن را جویدیم، چه زمانی قرار است هضمش کنیم؟

درک این مسائل در طول تاریخ تعلیم و تربیت، گاها منجر به ابداع شیوه های نوین تدریس و یادگیری شده است. مواردی چون: شیوه تدریس به گونه یادگیری مشارکتی، یادگیری اکتشافی مستقل و هدایت شده، یادگیری متقابل و نظایر آنها.
میتو لیپمن (نویسنده کتاب حاضر و استاد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه نیوجرسی) نیز در پی درک مشکلات رایج نظام آموزش سنتی، و بر اساس پشتوانه های نظری متعدد، روشی برای تدریس در کلاس درس پیشنهاد می دهد که گرچه رویه ای ابداع گونه نیست، ولی در نوع خود رویکردی جامع به نظام تعلیم و تربیت است. لیپمن دستیابی واقعی به رشد شناختی را مستلزم تحول در ساختار کلی نظام آموزشی می داند. وی به وصله پینه های نظام آموزش امید ندارد و معتقد است، اگر قرار است در آینده جامعه ای تفکر مدار و آزاد اندیش داشته باشیم، می بایست قبای نو بر این نظام بپوشانیم.

لیپمن با این اعتقاد و با تکیه بر پیشتوانه نظریه های روان شناختی، فلسفه های تعلیم و تربیت، رویکردهای اجتماعی و روش های فلسفی، روی آموزشی نوینی را ارائه می دهد که در آن نقش کودک از یک فراگیر به یک کاوشگر ارتقا پیدا کرده و موضوعات درسی از مفادی خشک و گسسته به موضوعاتی ملموس و مرتبط به هم تبدیل می گردد و رشد شناخت و معرفت، از سطح حافظه مداری به سطح استدلالی منطقی ارتقا یابد.

برنامه ای که طی نیم قرن اخیر، وارد نظام آموزشی شده، به نام فلسفه برای کودکان شناخته میشود. برنامه فلسفه برای کودکان شاخه جدیدی از فلسفه کابردی است که با روش حلقه کند و کاو فلسفی راهی مدارس شد...

با مطالعه این کتاب می توان به رقابت تنگاتنگی که از دیرباز همواره بین رویه ها و رویکردهای آموزشی روسی و غربی مشهود بوده پی برد و شاهد تاثیر و تاثر این دو جریان در طول تاریخ علوم انسانی، از یکدیگر بود. دعوت از میتو لیپمن بنیان گذار برنامه فلسفه برای کودکان و تاثیر وی از رویکردهای روسی مثل رویکرد تاریخی - فرهنگی (ویگوتسکی)، رویکرد فعالیت (لئون تی یف)، رویکرد آموزش رشدی (دیویدف)، به خوبی در این کتاب مشهود است و انگیزه ای است برای تمرکز بر این جریان عمیق در فرایند یاددهی - یادگیری که کودک همواره باید کاشف دانش خویش باشد و نقش فرد محبوب تر، تسهیل این فرایند اکتشاف است.
بر اساس توضیحات فوق، در طول متن اصلی کتاب ناتاشا، مترجم، هرجا لیپمن به شخصیت علمی، ادبی و یا هنری خاصی اشاره نمود و یا نقطه نظراتی را در مورد رویکرد خود ارائه داده است، برای درک منظور بهتر نویسنده، در پاورقی به قدر کفایت به توصیف آن شخصیت پرداخته است. و هم چنین در مورد جریان تحولی تعلیم و تربیت روسیه، که به زعم لیپمن با رویکرد ویگوتسکی آغاز شده، به دلیل تاثیری که سه جریان فکری اخیر بر برنامه فلسفه کودکان داشته اند، و از طرفی به دلیل اینکه در ایران آشنایی لازم با این جریانات فکری کمتر وجود دارد، از جانب مترجم تشریح مفصلی صورت گرفته است.