کالبدشکافی داعش از ظهور تا افول

خاورمیانه و شمال آفریقا کانون بحران های گوناگون و متعددی بوده است. در این میان، یکی از پدیده های نوینی که منطقه را با تنش و بحران مواجه ساخته، رشد و فعالیت گروه های تروریستی ـ تکفیری است. گسترش و فعالیت این گروه ها در حال حاضر یکی از مهم ترین معضلات منطقه استراتژیک خاورمیانه و شمال آفریقا به شمار می رود. گروه های تروریستی ـ تکفیری با اتخاذ رویکردهای افراط گرایانه، ضمن تکفیر مخالفان و منتقدان خود، همۀ آنها را کافر، و کشتن آنها را مباح می دانند.
امروزه یکی از مهم ترین و تندروترین گروه های فعال در خاورمیانه و شمال آفریقا گروه موسوم به «داعش» است. داعش گروهی با اندیشه های تکفیری است که ریشه در برداشت های نادرست و غیرواقعی از دین و مذهب دارد. ریشه شکل گیری این گروه به سازمان «القاعده» عراق بازمی گردد؛ این جریان با طی فراز و نشیب هایی در طول سالیان اخیر، با توجه به بی ثباتی عراق و بحران سوریه فرصت احیا پیدا کرد و در آوریل ۲۰۱۳ با نام «دولت اسلامی در عراق و شام» که به صورت مختصر «داعش» خوانده می شود اعلام موجودیت کرد.

داعش پس از تصرف مناطق گسترده ای از عراق و سوریه، با اعلام خلافت اسلامی، «ابوبکر البغدادی» رهبر این گروه را به عنوان خلیفه مسلمانان معرفی کرد و نام گروه خویش را به «دولت اسلامی» تغییر داد. این گروه چند سال است که فعالیت های خشونت بار خود را در سوریه آغاز کرده و تا عراق نیز گسترش داده است. اعضای این گروه در سال ۲۰۱۵ حملات خود را تا اروپا، شمال آفریقا و حتی آمریکا نیز توسعه داده اند.

امروزه داعش علاوه بر تهدیدات منطقه ای و بین المللی، تهدیدی جدی نیز برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به شمار می رود. در همین راستا، شناخت و پیگیری ماهیت این گروه از نظر منافع حیاتی و امنیت ملی برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت بسیار است؛ از همین رو، کتاب حاضر در قالب ۹ فصل سعی دارد به پرسش های مهم ذیل پاسخ دهد:

مبانی فکری و ایدئولوژیک این گروه از چه جریانی نشأت می گیرد؟ علل شکل گیری و صعود آن چیست؟ نقش قدرت های منطقه ای و بین المللی در افزایش قدرت داعش چیست؟ ساختار تشکیلاتی سازمان داعش به چه شکل است؟ این گروه از چه راهبرد و راه کنشهایی در میدان جنگ بهره میبرد؟ استراتژی رسانه ای آن چیست و چه اهدافی را دنبال می کند؟ نیروهای فعال داعش چند هزار نفر و از کدام کشورها هستند؟

علت پیوستن نیروهای محلی و خارجی به این گروه چیست؟ توانایی مالی آن از کجا تأمین می شود؟ عوامل تأثیرگذار در پیشروی و شکست داعش کدامند؟ چالشها و فرصتهای حضور این گروه در منطقه برای جمهوری اسلامی ایران کدامند؟ و درنهایت،چگونه ممکن است گروهی که حدود پنج سال از زمان تشکیل آن گذشته، یک باره بتواند به این حد از توانایی و نفوذ دست پیدا کند؟

در این میان، یکی از ویژگی های کتاب این است که در تألیف آن، علاوه بر منابع فارسی و انگلیسی، از منابع عربی و کتاب های نظریه پردازان جریان های تکفیری، از جمله: «اداره التوحش» (مدیریت وحشی گری) اثر ابوبکر ناجی و «المذکره الاستراتیجیه» (یادداشت استراتژیک) نوشته عبدالله بن محمد نیز استفاده شده است.
بی تردید، انتشار کتاب حاضر گام محکمی درباره نظریه پردازی و درک عمیق تر جریان های افراط گرا در خاورمیانه خواهد بود.