تمدن اسلامی در دوران بالندگی خود همانند دیگر تمدن ها مظاهر و جلوه های ماندگاری را خلق کرد که شهرهای علمی از جمله آن جلوه هایند.
شهرهای علمی هم نشانه ظهور و شکوفایی تمدن اسلامی شدند و به تداوم آن امداد رساندند و هم در آن زمان که روی به افول نهادند تمدن اسلامی را در سراشیب انحطاط قرار دادند.
با توجه به اهمیت این موضوع در این پژوهش به عوامل پیدایش و شکوفایی شهرهای علمی در تمدن اسلامی پرداخته شد و عوامل انحطاط و زوال آن در پنج شهر علمی نمونه در جهان گسترده اسلامی بررسی گردیده است.