انسان هماره، دو نیروی متضاد را در خود احساس می کند که هر کدام بر خلاف دیگری او را به سوی خویش می خواند: عقل و نفس، نیرویی که آدمی را به خیر و سعادت فرا می خواند «عقل» نام دارد و نیرویی که به شر و شقاوت دعوت می کند «نفس». انسان باید فرماندهی یکی از این دو را بپذیرد، اگر عقل را به گزیند وجودش رحمانی می گردد و اگر نفس را انتخاب کند، شیطانی می شود.
اثر حاضر کارکردها و ویژگی های این دو نیروی قدرتمند را با استفاده از آیات و روایات، بررسی کرده است.