فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

معرفی کتاب

فرهنگ، مجموعه ای است از: باورها، آداب و رسوم، اندیشه ها، ادبیّات، هنرها، ارزش ها، دانش ها و نیز شیوه زندگی که در طیّ تجربه تاریخی جوامع، شکل می گیرد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

بی تردید، بخش اصلی و بنیادین فرهنگ و هویّت جوامع اسلامی برگرفته از قرآن کریم و گفتار و رفتار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت مطهّر اوست. بر این پایه، فراهم ساختن زمینه آگاهی از مفاهیم مهم و پرکاربُرد دین، موجب گسترش و تعمیق فرهنگ دینی در امّت اسلامی فراهم می آورد و بدین سان می توان کتاب های دربردارنده این مفاهیم بنیادین و مؤ ثّر را که با ذکر نمونه و در جامه ای نو و امروزین اند، «فرهنگنامه» نامید.

کتاب پیش رو، یکی از فرهنگنامه هایی است که از دانشنامه قرآن و حدیث بر گرفته شده و با هدف استوار سازی فرهنگ دینی، اصلاح فرهنگ عمومی و ترویج معارف اصیل اسلام منتشر می شود.

فرهنگنامه تجارت و داد و ستد، با هدف تصحیح ارزش های رفتاری نگارش یافته است.درآمد این فرهنگنامه، توضیحی کوتاه درباره واژه شناسی تجارت، معنای آن در علم حقوق، پیشینه نظریّه های تجاری مدرن و کاربرد واژه تجارت در قرآن و حدیث در تجارت مادّی و معنوی است.در ادامه کتاب، متن رهنمودهای پیشوایان اسلام درباره انواع داد و ستد، بازرگانی، احکام، آداب و آسیب های خرید و فروش، همچنین توصیه هایی درباره شغل ها و معاملات نکوهیده و مباحثی مرتبط با بازار، قیمت گذاری اجناس، گرانی و ارزانی، با نظمی نو و به طور نسبی، جامع، همراه با تحلیل های مورد نیاز در هشت فصل آورده می شوند:

در فصل اوّل، به جایگاه تاجر و کاسب درستکار، اهمّیت تجارت و برکات مادّی و معنوی آن، آثار زیانبار مادّی و معنویِ بیکاری و تبیین سهم تجارت در توسعه اقتصادی، پرداخته شده است.

در فصل دوم، معیارهای کلّی در صحّت و بطلان معاملات و داد و ستدها تبیین شده اند.

فصل سوم، درباره مهمترین احکام تجارت، مانند: رضایت طرفین معامله، کتمان نکردن عیب کالا، کامل دادن حقّ مشتری، رعایت حق و عدل و دوری کردن از حرامخواری است.

فصل چهارم به تبیین آداب تجارت اختصاص دارد، از جمله: آموختن احکام تجارت، یاد خدا، دعا و طلب خیر کردن از خداوند سبحان، صداقت و راستگویی، رعایت احتیاط در توزین از سوی دو طرف معامله، انتخاب جنس مرغوب و باکیفیت، انتخاب نخستین قیمت پیشنهادی، گذشت و آسان نگیری در معامله، فسخ کردن معامله فرد پشیمان، اعتدال در طلب روزی، صدقه دادن، یادداشت کردن و ثبت حساب ها، مشورت کردن، شریک شدن با افراد خوشروزی، استعدادیابی خود برای انتخاب شغل، جرئت ریسک کردنِ همراه با تدبیر، انتخاب شهر خود برای اشتغال در صورت امکان، واگذار نکردن معاملات بزرگ به دیگری و چانه زدن .در ادامه نیز نمونه هایی از خریدهای امام علی علیه السلام گزارش شده اند و پایان بخش این فصل، تحلیلی درباره احکام و آداب تجارت است.

در فصل پنجم، آفت های تجارت و داد و ستد تبیین شده اند، مانند: ناآگاهی از احکام تجارت، دروغگویی، سوگند خوردن بویژه سوگند دروغ، خیانت، رباخواری، کم فروشی، بازارگرمی کردن برای دیگران، مغبون کردن کسی که اعتماد کرده، فریب دادن، خدا را فراموش کردن، انتخاب سرزمینی که دینداری در آن جا امکان پذیر نیست، دبّه کردن در معامله، بی انصافی در سود، فروش بر پایه تخمین و بدون اندازه گیری، گِله کردن از سود نبردن، وارد شدن در خرید و فروش دیگران، تعریف کردن از کالا هنگام فروش و بد گفتن از آن به وقت خرید، رد کردن سود اندک، معامله کردن با افراد بی بخت و بی روزی، معامله کردن با شرابخوار، خرید و فروش در مسجد، عرضه کالا در فاصله میان طلوع فجر تا طلوع خورشید و خارج نشدن برای سفر تجاری در سه شب آخر هر ماه.

فصل ششم به شغل ها و معامله های نکوهیده مانند: تجارت مواد غذایی و ارزاق عمومی، سلاّخی، کفن فروشی و نیز فروختن ملک بدون جای گزین کردن آن، اختصاص دارد. در پایان این بخش، حکمت ناپسندیِ این گونه شغل ها و معامله ها بیان شده است.

فصل هفتم درباره مباحث مربوط به بازار است. در این فصل، نخست احادیثی که بر نکوهش بازار دلالت دارند، گزارش و تبیین می شوند و سپس مباحثی در موضوع بازار، مانند: ضرورت نظارت بر بازار، رهنمودهایی از پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام برای بازاریان، برخورد تند امام علی علیه السلام با خیانت کارگزار بازار، و شماری از احکام و آداب بازار، بیان می گردند.

فصل هشتم درباره قیمت گذاری کالا و ارزانی و گرانی اجناس است. در این فصل، ابتدا احادیثی که بر نکوهش قیمت گذاری برای اجناس دلالت دارند، گزارش و تبیین می شوند و در ادامه، احادیثی درباره: نعمتِ ارزانی کالاها، پرهیز از هر اقدامی که موجب گرانی می شود، مواسات با مردم هنگام گرانی و دعا کردن برای کاهش قیمت ها آورده می شوند.