جنسیت و زبان قرآن

معرفی کتاب

حجت الاسلام دهقان در تشریح چرایی تدوین کتاب، یکی از دلایل را بررسی متون دینی با نگرش فمینیستی توسط فمینست ها دانست و گفت:
آن ها اعتقاد داشتند که دین در تقویت جنسیت در جامعه خیلی مؤثر بوده و است؛ بر این اساس، بررسی زن در متون دینی از یهودیت و مسیحیت آغاز شد و به اسلام رسید. در گذشته منظور از جنسیت، زنان بود و امروز به بحث های همجنس گرایی و... نیز رسیده است.

نویسنده این کتاب با بیان این که عمده کسانی که در جامعه اسلامی به این بحث پرداخته اند رویکرد زبان شناختی نداشتند، گفته است:
اغلب محققان، نگاه شان به متن از حیث متن نبوده و بیشتر به زن در اسلام توجه داشتند تا زن در متن دینی با نگاه زبان شناختی، اما دغدغه من از جنس دغدغه زبان شناختی بوده و مهم بود که بازنمایی جنسیت در زبان قرآن چطور است. عمده تمرکز نیز بر روی زن بوده است، اما برخی مواقع به بحث جنسیت؛ اعم از زن، پرداخته شده است.

به گفته این عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده، دغدغه کتاب از حیث زبان شناختی بود و سعی هم شد که از چشم انداز نظریه زبان شناختی وارد بحث شود و سؤال کلی هم این بود که بازنمایی زنان در زبان قرآن چگونه بوده است؟

نویسنده کتاب مأخذشناسی فمینیسم با اشاره به این که این کتاب نتیجه پژوهش است و پژوهش دارای مخاطب خاص خود است، در مورد فرآیند نگارش کتاب گفته است:
فرآیند تولید کتاب طولانی مدت بود؛ تقریباً از سال 86-87. البته ابتدا در فضای سنتی تفسیر خودمان کار انجام شد، اما بعد از اتمام، متوجه شدم که کار نه مبتنی بر چشم انداز نظری معینی است و نه روش مندی قابل دفاعی دارد. لذا دوباره از نو شروع کردم و این بار تلاش کردم هم روش شناسی مناسبی را انتخاب کنم و هم ببینم از چه روش هایی باید برای این پژوهش استفاده کرد.

به گفته او کار در سه سطح قرآن، متن و جنسیت پیگیری شد. باید هم چشم انداز نظری و هم روش نظری مناسبی را می یافتم. سعی کردم با تلفیق نظرات مختلف به چشم انداز منسجمی برسم. در بحث جنسیت، نگاه، نگاه ذات گرا بود و در بحث زبان نیز از رویکرد گفتمانی و نظریه تحلیل گفتمانی با تصرفاتی استفاده شد. در بحث قرآن دیدگاه فرهنگ شفاهی و فرهنگ مکتوبی که جورج اونگ ارائه می کند را نیز اضافه کردم.
در مقدمه کتاب به طور مفصل، چشم انداز نظری و روش بررسی آیات توضیح داده شده است.