رساله سه اصل

این کتاب یکی از آثار و تالیفات ارزشمد محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی است. موضوع آن در عرفان و اخلاق است که به زبان فارسی و در دفاع از فلسفه نگاشته شده است.

رساله سه اصل پاسخ ملاصدرا به ظاهربینانی است که به نام علم و دین با حکمت و عرفان اسلامی خصومت می ورزند. این رساله که درباره سیر و سلوک و تکامل اخلاقی و کشف علوم حقیقی و نیز موانعی که در نیل به وصال به حقیقت در راه سالک نهاده شده است، می باشد.
به نظر ملاصدرا موانع و حجاب هایی که اکثر مردم را از ادراک و کسب آن علم محروم می دارد مشتق از سه اصل می باشند که به مناسبت آن، این رساله را نیز سه اصل نامیده است، بنا به قول خودش این اصول بدین قرارند:

1. اصل اول: جهل است به معرفت نفس که آن حقیقت آدمی است

2. اصل دوم: حب جاه و مال و میل به شهوات و لذات و سایر تمتعات

3. اصل سوم: تسویلات نفس اماره است و تدلیسات شیطان مکاره و لعین نابکار که بد را نیک و نیک را بد می نماید.

ملاصدرا پس از مقدمه و توحید الهی و درود بر ائمه معصومینْ علیهم السلام در فصول مختلف به بررسی و شرح این سه اصل می پردازد و هرکدام را به طور دقیق بررسی می کند.

این رساله مرتب بر یک مقدمه و 14 باب به شرح زیر است:
- باب اول: در بیان اصل اول (جهل نسبت به شناخت نفس)
- باب دوم: در بیان اصل دوم (حب مال و جاه و شهوات)

- باب سوم: در بیان اصل سوم (تسویلات نفس اماره و تدلیسات شیطان)
- باب چهارم: فصل اول در بیان نتیجه اعراض از معرفت نفس و علم معاد
- باب پنجم: فصل دوم در بیان نتیجه اصل دوم که متابعت شهوت و...
- باب ششم: فصل سوم در بیان نتیجه اصل سوم از روسای شیاطین که...
- باب هفتم: فصل دیگر در بیان نصیحت و تنبیه بر طریق سعادت و شقاوت
- باب هشتم: فصل در بیان پیدا کردن راه خدای که مسلوک روندگان و مسلک بینندگان است.
- باب نهم: خاصیت علم حقیقی و برتری آن نسبت به علوم ظاهری
- باب دهم و یازدهم: نور ایمان و لزوم تصفیه و تجلیه
- باب دوازدهم: شرح نظرات دین شناخت
- باب سیزدهم: امراض نفس
- باب چهاردهم: در دانستن عمل صالح و علم نافع