شک گرایی و نسبی گرایی

یکی از انواع شکاکیت، نسبی گرایی در معرفت است. نسبی گرایی را می توان به طور مطلق، به قول به عدم اعتبار مطلق چیزی وابستگی آن به کسی یا امری دانست. در موضوع معرفت، نسبی گرایی شناختی به طور کلی این اعتقاد است که معرفت به طور مطلق صائب و معتبر نیست، بلکه به فرد شناسنده یا فاعل شناسا یا دیگر عناصر دخیل در شناسایی وابسته است.

نسبی گرایی در معرفت، در واقع، عنصر صدق را از عناصر تشکیل دهنده معرفت، نشانه قرار داده و امکان مطلق و ابدی بودن صدق یافته های ذهنی را انکار می کند. بر اساس نسبی گرایی معرفتی، صدق یافته های ذهنی ما، به شرایط خاص و فضای معینی وابسته است. این شرایط ممکن است زمان، مکان، زبان، مذهب، نژاد، فرهنگ، یک دستگاه علمی خاص ـ مثل دستگاه اقلیدس ـ یا چیزهای دیگر باشد.

بر این اساس، یک گزاره ممکن است در فضای یک فرهنگ خاص، درست و صادق باشد، اما در فضای فرهنگ دیگر، نادرست و ناهمگون با واقع باشد. در برابر، مطلق گرایی، به طور کلی، اعتقاد به صدق مطلق و دائمی گزاره هاست. نسبی گرایی نیز به اعتبارات مختلف، انواع گوناگونی دارد و در حوزه های گوناگون معرفتی و فرهنگی، ظهور و نمودهای مختلفی یافته است.
بحث درباره چیستی شکاکیت و نسبی گرایی، و انواع آنها و مسائل جزئی را که درباره این مسائل درگرفته است به مطالعه مقالات این کتاب وامی نهیم.

کتاب شک گرایی و نسبی گرایی، نوشته ابراهیم دادجو است و در انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است.