معارف الهی: تفسیری بر احتجاج امام علی بن موسی الرضا (ع) با عمران صابی

موضوع گزاره های هستی شناسی و اَستی شناسی، از زمان بروز و ظهور انسان مورد بحث بوده و محتوای این دو گزاره، نسبتِ بین آن ها و اعتبار و اصالت هر کدام، موضوع نقد و بررسی فلاسفه، حکما و متفکرین در طیّ تاریخ تفکر قرار گرفته است.

عِمران صابی به عنوان یک متفکر در عصر خود، سؤالاتی را از امام علی بن موسی الرّضا (ع) مطرح نموده و حضرت به آن ها پاسخ داده است.

در واقع، سؤالات عمران صابی دربارۀ هستی شناسیِ خداوند ـ تبارک و تعالی ـ کیفیّتِ وجودِ او و نسبت باری تعالی به سایرِ مراتبِ هستیِ خلق شده از اوست. این که موجود اول کیست و چگونه موجودی است، چگونگیِ علمِ باری تعالی به خویشتن، نسبتِ وجودِ او با مخلوقات خود، چگونگیِ شناختِ حق تعالی، چگونگیِ نسبتِ صفات و اسماء به او و چارچوبِ کاربردیِ حواس در شناخت حق تعالی، از جمله موضوعاتی است که در این مناظره مطرح شده و مورد بحث قرار گرفته است.

این مناظره را شیخ صدوق در کتاب توحید صفحۀ 417 و عیون اخبار الرّضا(ع)، جلد 1 صفحۀ 168 و قسمتی از آن را علامه مجلسی در بحارالانوار، جلد 10 صفحۀ 309 ب 19، و محقّق عالیقدر جناب آقای عزیزاللّه عطاردی در مسندالرّضا، جلد 2 صفحۀ 74، آورده اند.

از این رو، علامه محمدتقی جعفری در تبیینِ معانیِ سؤالات عمران صابی و پاسخ های امام رضا (ع)، کوشیده است زوایای پیچیدۀ این سؤالات را بگشاید و هم زمان پاسخ های حضرت را تفسیر کند.