سفرنامه ابن بطوطه تحفة النظار فی غرائب الامصار - جلد دوم

سفرنامه ابن بطوطه، یکی از مشهورترین کتابهای جفرافیایی است. نویسنده این کتاب شمس الدین محمد بن عبدالله معروف به ابن بطوطه است. این کتاب نتیجه سفرهای طولانی “ابن بطوطه ” است که در سال ۷۲۵ هجری قمری آغاز شد و در سال ۷۵۴ هجری قمری پایان یافت. این سفرها ۲۹سال و نیم بطول انجامید. به راستی کتاب سفرنامه ابن بطوطه حاصل چندین سفر پی در پی و طولانی نویسنده، به دور دنیا است. چنانکه به بیشترین شهرهای سرشناس دوران خودش سفر کرده وبیشتر کشورهای آسیا و آفریقا و قسمتی از قاره اروپا را نیز دیدن کرده است، ولی از دو قاره آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا دیدن نکرده است، چونکه در آن زمان جهان به ۷ آسمان و هفت دریا و هفت اقلیم تقسیم می شد و جهان همانند سینی تصور می شد که سلسله کوه قاف آن را احاطه کرده است تا آب دریاها از آن به بیرون نریزند. هفت دریا عبارت بودند از: دریای فارس، دریای روم، دریای هند، دریای مازندران، دریای قلزم، دریای اقیانوس و دریای زنگبار. این کتاب احوال و آداب و رسوم ملل گوناگونی را از قلب قاره افریقا، اسکندریه، قاهره، مصر علیا، غزه، اورشلیم، حلب، دمشق تا مدینه و مکه و سپس عزیمت به ایران (اشترخان، فیروزان، اصفهان، یزد، شیراز،کازرون) سفر به عمان، هرمز، بحرین تا کرانه دریای چین (دهلی، کلکته، سیلان) را توصیف می کند. این کتاب وضع ممالک اسلامی در حساسترین و بحرانی ترین اعصار تاریخی (از هجوم مغول تا یورش تیمور ) را نشان میدهد. وی در سال ۷۵۴ ﻫ.ق به موطن خود بازگشت و داستان سفر دور و دراز خود از مغرب اقصی تا ساحل چین در شرق اقصی را در شهر “فاس”، به “ابن جُزَی” – یکی از فضلای مقیم آن دیار – املا کرد. “ابن ­بطوطه” و “ابن ­جزی” به فرمان “سلطان ابوعنان فارس”، پادشاه مراکش به ثبت گزارش این سفر همت گماشتند و حاصل این کوشش کتابی بود که نام “تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجایب الاسفار” بر آن نهادند. “ابن­ بطوطه” املای کتاب را در سال ۷۵۶ ﻫ.ق به پایان برد و “ابن ­جزی” با تلخیص یادداشت­های وی در ماه صفر ۷۵۷ از تألیف کتاب فارغ شد. این کتاب معمولا با نام اختصاری “رحلة” و یا “رحلة ابن­ بطوطه” شناخته می­ شود. “ابن جزی” به خطی نیکو می نوشته و در ادب و نویسندگی دستی داشته است. در واقع کار “ابن­ جزی”، از آن چه به روزگار ما ویراستاری خوانده می­ شود فراتر می­رفته، چه او گاهی مطالبی را بر متن کتاب افزوده و گاهی نیز دخل و تصرف ­های دیگری را به عنوان تلخیص روا داشته است. در مورد اضافات، “ابن­ جزی” آن چه را که بر گفته­ های “ابن ­بطوطه” افزوده، مشخص گردانیده است. “ابن­ جزی” با پایان کار نگارش “رحله­ ابن­ بطوطه” در ۳۶ یا ۳۷ سالگی وفات یافته است.