ترجمه و شرح فارسی کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد

التجرید کتابی است مجمل که شامل مهم ترین مسائل کلامی و فلسفی است و خواجه نصیر آن را برای تحقق مقاصد شش گانه زیر به رشته تحریر درآورده است؛

۱) در امور عامه

۲) در جواهر و اعراض

۳) در اثبات صانع و صفات او

۴) در نبوت

۵) در امامت

۶) در معاد.

هدف او از پرداختن به این مباحث، روشن ساختن ابعاد جدل عقلی در جهان اسلام در فاصله قرون سوم تا نهم در نزاع بین متکلمین است. خواجه طوسی این مباحث را از حوزه کلام اخذ کرده و براساس براهین فلسفی محض به آنها بنیانی منطقی و استدلالی بخشیده است. او از هرگونه حاشیه پردازی در مباحث اجتناب ورزیده و کوشیده است با توسل به بنیان های منطقی نتایج فلسفی مقبولی استنتاج کند. کامل الشبیبی در الفکر الشیعی و النزاعات الصوفیه می نویسد؛ «خواجه نصیرالدین طوسی برای اولین بار (در تجریدالاعتقاد) کلام را با فلسفه به نحو کاملی درآمیخت تا حدی که کلام و فلسفه به منزله یک چیز واحد به شمار روند.»

همان گونه که گفته شد، التجرید در نهایت ایجاز و اجمال است. این را نخستین شارح آن علامه حلی نیز در کشف المراد بیان می کند؛ «التجرید در نهایت ایجاز است و به رغم ایجاز در واژه های آن، سعی شده است تا نهایت معنی به پیش رود، به نحوی که شاگردان از درک مقاصد آن ناتوانند و درک معانی آن برای طالبان دشوار است.» بنابراین از آنجا که کتاب تجرید نقش بارزی در تاسیس دانش الهیات فلسفی ایفا کرده است، حق را به جانب الاعسم نمی دهیم که می گوید طالبان باید متن تجرید را فارغ از شروح و تعالیق مطالعه کنند زیرا چنین اثری بدون تردید در اثر پرتوافکنی های شارحان و مفسران روشن و واضح خواهد شد و فوایدش را آشکارتر خواهد ساخت.