مرزبان ایمان و یقین، آیت الله العظمی حاج سید محمدتقی خوانساری

در کتاب حاضر زندگانی این بزرگوار، در چندین بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش اول شرح حال مختصری از ایشان ارائه شده که مشتمل بر سالشمار، تالیفات و آثار علمی، تصاویری از خوانسار و قم می باشد. تألیفات و آثار علمی معظم له عبارتند از: حاشیه رساله منتخب الاحکام، حاشیه بر رساله ذخیره العباد میرزا محمدتقی شیرازی، حاشیه بر تقویم الصلوه، حاشیه بر مناسک حج شیخ انصاری، مختصر الاحکام، حاشیه بر عروه الوثقی، حاشیه بر وسیله النجاه، درس طهارت که از سوی آیت الله العظمی اراکی نگاشته شده و درس صلوه که ادامه درس های حاج شیخ بود و به شیوه «قوله و اقول» به دست استاد حجتی عراقی نوشته شده است.

بخش دوم «از دیدگاه دانشوران» نام دارد. در این بخش آنچه از بعضی مراجع بزرگ تقلید و علما و فرهیختگان پیرامون آیت الله خوانساری، شخصاً شنیده یا در کتاب های مختلف آمده، گردآوری شده است؛ بزرگانی چون حضرات آیات: اراکی، سبحانی، علامه جعفری، مطهری، دکتر بهشتی، الهی قمی، موسوی اردبیلی و هاشمی رفسنجانی از جمله این دانشوران هستند.

بخش سوم کتاب، «از دیدگاه دانشوران: به قلم دیگران» است. حجت الاسلام ابن الرضا یکی از آنانی است که در این بخش پیرامون شخصیت آ یت الله خوانساری مطالبی را نقل کرده اند که در بخشی از آن آمده است: «در عظمت آیت الله العظمی خوانساری همین بس که مستجاب الدعوه بود، نماز بارانش زبانزد خاص و عام و حتی غیرمسلمانان است. و وقتی مرحوم شد، مرحوم آیت الله بروجردی خواب دیدند که تشییع جنازه سیدمرتضی است و وجود مقدس حضرت صدیقه طاهره(ع) نیز حضور دارند و به ایشان امر فرمودند که: تو نماز میت را بر جنازه سیدمرتضی اقامه کن. وقتی از خواب بیدار شدند، مضطرب بودند. همین که خبر رحلت مرحوم آیت الله خوانساری را دریافت نمودند، بسیار متأثر شدند و بی درنگ از وشنوه (روستایی در اطراف قم) به قم آمدند و در تشییع جنازه آن فقیه فقید شرکت نمودند و نماز میت را اقامه نمودند و فرمودند: همان صحنه ای را که در خواب دیدم، در بیداری مشاهده کردم.

از خصوصیات بارز ایشان علاوه بر احاطه کامل بر مباحث فقهی و تقوا و ورع و تواضع و فروتنی، مناعت طبع و رضایت به آنچه خدای سبحان مقدر فرموده است و تسلیم در برابر اوامر الهی بوده است. شنیده ام با اینکه نماز باران مقدماتی دارد و مثلاً باید سه روز روزه بگیرند، اما چون مردم اعلام کرده بودند که فردا آیت الله خوانساری نماز باران می خوانند، به خواسته مردم توجه فرمودند و صبح روز بعد برای اقامه نماز به خاک فرج حرکت کرده بودند.»

عنوان بخش بعدی این کتاب، «از دیدگاه دانشوران در کتاب ها»ست. ضیاء الابصار فی ترجمة علماء خوانسار، مناهج المعارف، تنهای شکیبا، عالمان آل محمد، گلشن ابرار، جرعه ای از دریا، چشم و چراغ مرجعیت، آداب الطلاب، فقیه خراسان و دانشنامه جهان اسلام از جمله کتابهایی است که در این بخش مطالبی از آنها درباره آیت الله خوانساری نقل شده است. در کتاب «گلشن ابرار» آمده است: «در او چنان باور خدا تجلی کرده بود که در نماز حجاب برمی کشید و روحش به بهشت یار درمی آمد. او خود در این باره چنین گفته بود: در نماز که می ایستم مثل اینکه با خدا شفاهی صحبت می کنم و انگار رخ به رخ هستم. در پی نمایاندن این چهره معنوی او بود که با درخواست جمعی از دل باوران، آیت الله سیداحمد خوانساری، برقراری نماز جماعت فیضیه را به او واگذاشت. در این نماز پرشکوه حتی مقدسانی که تردیدشان در عدالت امامان جماعت بسیار بود و به هرکسی اقتدا نمی کردند، بی هیچ واهمه ای با او به نماز می ایستادند…»

بخش بعدی این کتاب به نماز باران اختصاص دارد که در سال ۱۳۲۳ش که ایران در اشغال متفقین بود، اقامه شد و در پی خشکسالی و قحطی بی سابقه ، باران تندی بارید که حتی لشکریان خارجی مقیم منطقه را شگفت زده کرد، به طوری که خبر آن در مطبوعات آن زمان انعکاس گسترده ای یافت. حضرات آیات: نوری همدانی، بهاء الدینی، استادی، مولانا، زاهدی قمی، خسروشاهی از جمله افرادی هستند که در این باره سخن گفته اند. بخش بعدی این اثر به شاگردان آیت الله خوانساری اختصاص دارد که به همراه تصویر آنها و شرح کوتاهی از زندگی شان می باشد. «اسناد»، «تصاویر»، «رحلت آیت الله خوانساری»، «تقریرات»، «آیت الله خوانساری و خاندانش»، «سخنرانی در مسجد اعظم قم» و «سخنرانی در مسجد آقا اسدالله خوانسار» بخشهای دیگر این کتاب را تشکیل می دهد.