مثنوی سلیم و سلمی، منظومه ای است عاشقانه که در بیان عشق کامیاب سلمی و سلیم، نزدیک به 800 بیت به رشتۀ نظم کشیده شده است. این اثر به پیروی از لیلی و مجنون نظامی، در بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف یا مقصور و بر وزن مفعول مفاعلن فعولن سروده شده است. این مثنوی همچون غالب منظومه های عاشقانه، با توحید باری تعالی (ابیات 1ـ 50) آغاز می شود و به دنبال آن شاعر در هجده بیت، به ستایش پیامبر اکرم (ص) (ابیات 51ـ68) و نیز توصیف معراج آن حضرت (ابیات 69 ـ 98) می پردازد. ابیات 99 ـ 159 این منظومه در منقبت حضرت علی (ع) است که سراینده آن را با زیباترین تعابیر و توصیفات بیان کرده است. در ادامه شاعر در سبب نظم اثر، پس از بیان سختی ها و جور روزگار غدار می گوید (160 ـ 197) و این چنین به اتمام منظومۀ ناز و نیاز و آغاز سرایش سلیم و سلمی اشاره می کند:
از یاری طبع و رغم ایام / چون ناز و نیاز یافت اتمام از قوت طبع معنی آرا / گفتم سخن از سلیم و سلما تا هر که به نظم من دهد / گوش از نظم دگر کند فراموش
فهرست مطالب کتاب: پیش گفتار درآمدی بر منظومه های غنایی معرفی سراینده آثار مفتون گزارش داستان بررسی و تحلیل متن منظومه