همه دلایل متحیر

نوشتن از ائمه اطهار و پیامبر عظیم الشان اسلام و بازنمایی گوشه ای از رحمت واسعه آنان برای نسل های امروزین جامعه اسلامی یکی از اهداف همیشگی ادبیات انقلاب اسلامی در چهار دهه اخیر بوده است و نویسندگان با ابزار و روش های متعددی سعی در بازسازی داستانی، تفسیری و روایی از تمامی زندگی و یا شمه و گوشه ای از زندگی آنها کرده اند. با این همه، مستندنگاری و یا روایت داستانی مستند از زندگی ائمه اطهار در این میان کمتر مورد توجه قرار گرفته که شاید به دلیل مقدور نبودن استفاده از عامل مشاهده برای نگارش چنین متن هایی بوده است.

کتاب «همه دلایل متحیر» را می توان نمونه ای قابل تأملی از تلاش یک نویسنده برای خلق چنین اثری برشمرد؛ اثری که بر پایه یک روایت مستند و به شکلی تصویری نوشته است.

طرزی در کتاب خود که هر بخش از آن را به شرح فرازی از زندگی یکی از ائمه اختصاص داده است، سعی کرده با دستمایه کردن یک روایت مستند از زندگی آنها، روایت مستندنگارانه از زندگی و خصائل آنها به نمایش بگذارد؛ با این تفاوت که در این روایت مستند، زبان مهمتر از استناد داستانی برای نویسنده به عنوان ابزار روایت به کار گرفته شده است.

طرزی در کتاب خود سعی کرده زبانی فخیم و پخته به سبک زبان فاخر متونی چون نهج البلاغه و یا متون نثر کلاسیک فارسی را به استخدام در آورد و روایت خود را به بهانه بخشی از یک حدیث یا روایت مستند از زندگی یکی از معصومان به سبکی معناگرایانه بنویسد. به عبارت دیگر او سعی کرده در روایت چیزی شبیه یک تابلوی نقاشی را پیش چشم مخاطب خود بیاراید که دیدن و فهم و نوشیدن هر بخش از آن نیاز به مدت زمانی بسیار برای تامل و تعمق در آن دارد.

بر همین اعتبار «همه دلایل متحیر» را فراتر از یک روایت مستند داستانی، می توان شعرواره ای تصویری در ستایش قطره ای از دریای خصائل نکوی ائمه اطهار و خاندان جلیل پیامیر ختمی مرتبت دانست که در آن راوی به جای بهره برداری از متن مقفی و مسجع سعی کرده کلمات را در جوی خصائل نکوی شخصیتی آنها جاری و از پی آن شربتی گوارا برای مخاطب تشنه برای شنیدن از آنان فراهم کند.

لیدا طرزی در مقام نویسنده این کتاب که پیش از این او را در مقام مترجم چند اثر از منتخب جایزه اُ. هنری شناخته ایم؛ در این کتاب شمه ای از توانایی خود را در نویسندگی به نمایش کشیده است که بسیار قابل توجه است. توانایی او در استخدام کلمات و جمله بندی آنها به سبک متون ادبی کهن فارسی و آهنگین کردن آن از وی تصویری از یک نویسنده بسیار متفاوت را ایجاد کرده است که سبک و سیاق نوشتاری اش می تواند راهگشای سبک و سیاق تازه ای از مستندنویسی و روایت گری در ادبیات ایران باشد.