ترجمه الخواص: تفسیر فارسی و عرفانی و شیعی قرآن کریم (دوره پنج جلدی)

کتاب ترجمه الخواص، تفسیری کامل از قرآن کریم است و بین تفاسیر شیعی و فارسی ممتاز و دارای اهمیت است. ترجمه های فارسی مفسر زواره ای از قرآن کریم و نهج البلاغه و کتاب های حدیثی شیعه متقن و زبانزد است. ترجمه الخواص؛ تفسیر فارسی و عرفانی وشیعی قرآن کریم، این کتاب در 5 جلد انتشار یافته است. جلد اول از صفحه (1 الی 719)، جلد دوم از صفحه (1 الی 693)، جلد سوم از صفحه (1 الی 687)، جلد چهارم از صفحه (1 الی706)، جلد پنجم از صفحه(1 الی 720) انتشار یافته است.

زواره ای کتاب ترجمة الخواص را در سال 946 هجری تألیف کرده است. این کتاب، تفسیری کامل از قرآن کریم است و بین تفاسیر شیعی و فارسی ممتاز و دارای اهمیت است. این تفسیر مختصر و مفید و موجز است. در ذیل هر آیه ترجمۀ دقیق و شیوای آن آمده و بعد از آن اگر توضیحی لازم باشد، به قدر احتیاج ذکر شده است؛ اما مؤلف هیچ گاه از موضوع اصلی آیه تجاوز نکرده و به مباحث حاشیه ای وارد نشده است.

این تفسیر به لحاظ ادب فارسی نیز حائز اهمیت است؛ زیرا این کتاب نمونۀ خوبی از نثر قرن دهم پارسی است. این تفسیر از تفاسیر ممتاز شیعی است و ظاهراً پس از تفسیر ابوالفتوح رازی و تفسیر گازر، معروف ترین و مهم ترین تفسیر شیعی زبان فارسی به شمار می رود. زواره ای تفسیر را از تفاسیر متعدد پیشینیان خود گلچین کرده و تألیف گرانقدر و مستندی از خود به یادگار گذاشته است؛ برای مثال بسیاری از روایات مناسب را از تفسیر علی بن ابراهیم قمی ترجمه و ذیل آیات درج کرده و بسیاری از مطالب تفسیر مواهب علیه را که به عقیدۀ وی خالی از غرض ورزی بوده، عیناً در تفسیر خود آورده و در مقدمۀ کتاب به آن تصریح کرده است.

در تصحیح این تفسیر مصحح از ده نسخه استفاده کرده که نسخۀ متعلق به علی هوشیار احمدی نسخۀ اساس بوده است. این نسخه در دو مجلد نوشته شده، جلد اول از ابتدا تا پایان سورۀ کهف و جلد دوم از ابتدای سورۀ مریم تا پایان قرآن کریم است و نسبتاً کم غلط و خوش خط بر روی کاغذ سپاهانی نوشته شده و آیات آن به صورت شنگرف و علایم سوره ها در حاشیه است.

کتاب ترجمه الخواص، نوشته علی بن حسین زواره‌ای است و توسط منصور پهلوان تنظیم شده و در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.