کتاب «تاریخ ایران باستان»، نوشته ی شرق شناس برجسته ی شوروی سابق، دیاکونوف، حکایت پیدایش و بسط حکومت در ایران را از دوران هخامنشیان تا روزگار ساسانیان به تصویر کشیده است. طرح نخستین کتاب در دهه 1950 شکل گرفته است.
بعدها دو تن از شرق شناسان هم زبان نویسنده کتاب، بر آن می شوند که اثر دیاکونف را با پیوست بسیاری از مطالب تحقیقی دیگر بی شک که بر پرباری کتاب می افزود منتشر سازد. دیاکونوف تاریخ ایران را با تکیه بر منابعی اصیل که در فصل اول کتابش به طور مشروح درباره آن سخن گفته است، به نگارش درآورده است.