تاریخچه میرزا کوچک خان: روایتی نو و متفاوت به قیام جنگل

کتاب تاریخچۀ میرزا کوچک خان نوشته ای است مختصر اما جدید و متفاوت دربارۀ نهضت جنگل و میرزا کوچک خان جنگلی که به نثری ساده و روان، توسط سید محمد بحرالعلوم قزوینی، از فضلای قرن حاضر و درگذشته به سال ۱۳۳۲ خورشیدی به رشتۀ تحریر درآمده است. وی نوادۀ دختری حاج ملا صالح برغانی و خواهرزادۀ طاهره قره العین بوده است.

مؤلف با ذکر این نکته که از هنگام ورود میرزا کوچک خان به جنگل تا پایان کار او در انزلی، کسما و آبادی های اطراف انزلی حضور داشته، بر این اعتقاد است که این تاریخ را بدون دخالت دادن اغراض شخصی و بر اساس شنیده و مشاهدات خود به رشتۀ تحریر درآورده است.

به طوری که از مطالعۀ این تاریخچه برمی آید، مؤلف نظر مثبتی نسبت به میرزا کوچک خان نداشته که این دیدگاه در جای جای نوشتۀ او منعکس شده است. بدیهی است با توجه به اینکه باب تحقیق و اظهار نظر همواره باز است، چاپ این یادداشت ها می تواند زمینه ساز تحقیقات بعدی توسط محققین و صاحبنظران دربارۀ صحت نظرات مؤلف آن شده و زوایای پنهان این واقعۀ تاریخی را بیش از پیش روشن سازد.

یکی از نکات مهم و در خور تأمل این تاریخچه، این است که اطلعات مهمی دربارۀ پدر، مادر و تبار میرزا کوچک خان به دست می دهد که تا پیش از این، در این خصوص اطلاعات واضح و روشنی بدین تفصیل وجود نداشته است.