سفرنامه هامون، زهکلوت و آن حوالی

بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی سرزمین سیستان از سقوط سلسله ی صفاریان تا ظهور نادرشاه افشار (1148-393 هـ ق) موضوع کتاب حاضر است.

کتاب در چهار فصل به ترتیب به حکومت های ملوک نصری و ملوک مهربانی در سیستان اختصاص یافته است.

در فصل اول ظهور و سقوط ملوک نصری از زوال صفاریان تا هجوم مغولان

و در فصل دوم حکمرانی ملوک مهربانی در عهد مغولان تبیین می گردد. اوضاع سیستان تحت حکومت ملوک مهربانی در عهد تیموریان و ترکمانان و هم چنین صفویان موضوع دیگر فصل های کتاب است.

نویسنده کثرت قیام های مردم سیستان علیه بیگانگان را نشان دهنده ی تمایل شدید آنان به حکومت محلی می داند. به باور نویسنده، این تمایل را عواملی چون فشارهای مالی و ظلم و ستم ماموران حکومتی قدرت های حاکم بر سیستان تقویت می نمود. صرف نظر از عوامل مذکور، نویسنده به تاثیر موقعیت سوق الجیشی آن ناحیه و وجود سرحد در جنوب و گرمسیر در مشرق سیستان در ظهور و دوام ملوک آن دیار اشاره می کند.
نویسنده آن چه را که عموما موجب احیای آبادانی و قدرت ملوک در سیستان می گردید سخت کوشی مردم و انطباق ملوک با شرایط جدید می داند. گویا در میان حملات اقوام متعدد، تاثیرات اجتماعی تهاجمات فرسایشی ازبکان از همه شدیدتر بوده است که در اثر ناامنی آن زمان عده زیادی از اهالی سیستان به شبه قاره هند مهاجرت می کنند.
اختلافات داخلی میان مدعیان مختلف کسب قدرت سیاسی نیز از عوامل مهمی است که نویسنده آن را در دخالت و تسلط بیگانگان در سیستان موثر می داند.