جلد اول مجموعه مقالات همایش 15 خرداد زمینه ها و بسترها شامل 18 مقاله است که از میان هشتاد و هفت مقاله ای که به این همایش که در سال 87 برگزار شد، به همت دفتر ادبیات انقلاب اسلامی گزینش شده اند، کتاب با یک مقدمه کوتاه آغاز می شود و در ادامه متن سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی که در آیین افتتاح همایش ایراد شده، می آید. در این سخنان هاشمی به عنوان یکی از شاهدین قیام 15 خرداد 1342 به بررسی ریشه ها و حوادث زمینه ای این حرکت تاریخی پرداخته است. «بازتغییر ـ مفهوم عاشورا و قیام پانزده خرداد نوشته محمدجواد هراتی»، «امام، احیای هویت مغفول روحانیت، نوشته محمدعلی صالحی»، «بررسی مبانی و ریشه های اندیشه سیاسی امام خمینی در قیام 15 خرداد 1342، نوشته اعظم شاهمردی»؛ «روابط و مناسبات آیت الله شیخ حسین لنکرانی و امام خمینی از آغاز تا قیام 15 خرداد 1342، نوشته علی ابوالحسنی (مُنزِر)» و «تحلیل بررسی اقدامات امام خمینی و موضع ایشان در سال های (42 ـ 1340)، نوشته محبوبه صدیقی» پنج مقاله آغازین این کتاب می باشند که به نوعی به موضوع امام خمینی و آغاز مبارزه علیه رژیم بعد از رحلت آیت الله بروجردی مربوط هستند.
«زمینه ها و بسترهای قیام 15 خرداد در مشهد با تکیه بر نقش علما، نوشته حسن شمس آبادی»، و «جریان های فرهنگی ـ سیاسی حوزه مشهد در آستانه نهضت خرداد، نوشته غلامرضا جلالی» موضوع دو مقاله این کتاب است که درباره مشهد نوشته شده است. جلالی در مقاله خود به بررسی جریان هایی می پردازد که در مشهد به موازات قم به راه افتادند و 15 خرداد مشهد را رقم زدند. ماجرای مدرسه فیضیه قم نیز سرفصل دو مقاله از این مجموعه مقالات است. مقاله اول مستقیماً به حادثه فیضیه و مواضع علما درباره آن می پردازد و عنوان آن هم صراحتاً معرف محتوا است. این مقاله را عباس سراج قلم زده است، اما مقاله دوم نگاه گسترده تری به پیامدهای فیضیه دارد این مقاله را فاطمه فرهمند با عنوان بررسی واقعه فیضیه در دوم فروردین 1342 و پیامدهای آن نوشته است. همچنین دو مقاله از این کتاب نیز به مدرسه طالبیه تبریز اختصاص دارد. انقلاب سفید شاه بازار، محرم و دانشجویان، هر کدام موضوعات یک مقاله این کتاب هستند.