درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات

تلاش های تازه زبان شناسان در قرون اخیر، جهشی بزرگ در پیشرفت دانش هایی چون فقه اللغه و ریشه شناسی تاریخی ایجاد کرده است. به رغم پیوستگی های انکارناپذیر میان زبان شناسی مدرن و دانش های سنتی زبان شناسی، مرزهای جدید این دانش آن قدر گسترده شده است که دیگر نمی توان صرفا با اتکا به روش ها و مبانی سنتی یا با تکرار مکررات پاسخ گوی نیازهای علمی جامعه، به ویژه در حوزه تفسیر متون مقدس بود. باید پذیرفت که دانش های جدید، با همه ضعف های پنهان و آشکارشان، دستاوردهایی داشته اند که در بسیاری از موارد توجه و تحسین قرآن پژوهان مسلمان را نیز برانگیخته است. بنابراین چه بهتر آنکه پژوهشیان مسلمان به جای آنکه نظاره گرِ تلاش های غربیان در این حوزه باشند، خود نیز بکوشند در این عرصه دانش و مهارتی کسب کنند تا بتوانند علاوه بر نقد و سنجش دیدگاه های دیگران، به نظریه پردازی و تولید علم بپردازند.

ما می توانیم از شیوه های ابداعی و متفاوت غربیان در مطالعات زبانی و تفسیر متون مقدس بهره ببریم و نیز از کاستی های پژوهش های خود آگاه شویم. در مقابل، می توانیم آنان را نیز از پاسخ های احتمالی به پرسش ها و نقدهایشان مطلع سازیم تا هرچه بیشتر با منابع اصیل اسلامی و شیعی و مفاهیم نهفته و گاه پیچیده آنها آشنایی یابند؛ مفاهیمی که گاه دریافت درست و کامل گوهر و مغز آنها، نیازمند آگاهی از فرهنگ کهن اسلامی و گفت وگوی مستقیم با عالمان است.

کتاب پیش رو، یکی از نخستین گام ها در این راه نوگشوده است: گزارشی از پیشینه زبان شناسی در جهان اسلام، دستاوردهای جدید غربیان در این حوزه و بایسته های پژوهش در جهان امروز، به علاوه نمونه هایی از کاربرد رهیافت های جدید در فهم واژگان قرآن. این راه ناپیموده که جز با توسل به ایمان، پشتکار و پایداری نسل جوان و تلاشگر حوزه و دانشگاه، نمی توان بر مشکلات و موانع آن فائق آمد، در آستانه گشایش برای محققان ایرانی است. خوانندگان کتاب تصدیق خواهند کرد که هر بخش از کتاب، چه تلاش های سترگ و درازدامنی را در پس زمینه خود شاهد بوده است.

بخش نخست، دربردارنده سه فصل است که عبارت اند از: 1. آسیب شناسی قاموس های عربی، 2. نگاه مقایسه ای به برخی قاموس های تورات و قرآن، 3. برخی از بایسته ها در ریشه شناسی مفردات قرآن.

بخش دوم متضمن مباحثی در ریشه شناسیِ حدود 30 واژه مشترک در قرآن و تورات است که مجموعه ای از اعلام توراتی ـ قرآنی و تعدادی از مفاهیم الهیاتی مشترک میان قرآن و تورات را در برمی گیرد.