همایش 15 خرداد - جلد دوم

جلد دوّم «مجموعه مقالات 15 خرداد 1342» با مقاله: بحران ساختاری حاکمیت پهلوی، نظریه وابستگی و قیام 15 خرداد 1342 نوشته دکتر روح الله بهرامی و دکتر مهدی اصلاح آغاز می شود. امّا موضوعی که بیشترین مقالات جلد 2 را به خود اختصاص داده است، موضوع اسرائیل است. در باب روابط ایران و اسرائیل و بازتاب آنها در قیام 15 خرداد 1342 و موضع گیری های امام، هفت مقاله در این مجلّد به چاپ رسیده است. مفصل ترین آنها مقاله هایی هستند که آقای محمدتقی تقی پور با عنوان: حماسه خرداد، نقبی به دسیسه های یهودی در ایران از دیدگاه امام و خانم مهتاب شورمیج با عنوان: روابط ایران و اسرائیل در فاصله سالهای 1342 ـ 1340 نوشته اند. در کل 134 صفحه از این کتاب به موضوع اسرائیل پرداخته است.
موضوع بحث برانگیز دیگری که در همایش 15 خرداد 1342 مطرح شد، موضوع «بهائیت» بود که چهار مقاله منتخب آن در این مجموعه به چاپ رسیده است. از مقاله های ارزنده در این باب می توان به مقاله (بهائیت: 1343 ـ 1340) نوشته خانم اکرم راشدی اشاره کرد که به نفوذ بهائیان در حکومت پهلوی به ویژه پس از کودتای 28 مرداد 1332، و برخورد امام با این فرقه بین سالهای 1340 تا 1343 می پردازد.
همایش 15 خرداد 1342، در بررسی بسترهای قیام 15 خرداد، نگاهی ویژه به دولت های حاکم شاه بین سالهای 1340 تا 1342 دارد. این نگاه را می توان در مقاله های ارائه شده دید. یک مقاله به دولت شریف امامی پرداخته، سه مقاله دولت علی امینی را بررسی می کنند و دو مقاله هم دولت علی امینی را زیر ذره بین گذاشته اند.
دوره پهلوی، دوره ای بود که حاکمان آن دو هدف عمده را درنظر داشتند. هدف اوّل کاهش قدرت و نفوذ دین و روحانیت و هدف دوّم ارتباط بی رویه با کشورها و فرهنگ های بیگانه که آن هم در طول هدف اوّل بود.
این دو هدف عمده، از جمله عواملی بودند که زمینه ساز قیام 15 خرداد شدند و نتیجه معکوس آنها، همانی شد که حکومت پهلوی را به زانو درآورد. در همایش 15 خرداد 1342، این دو عامل به عنوان بسترهای قیام 15 خرداد مطرح شدند و بالطبع مقالات جالبی نیز در این حیطه مطرح و به چاپ رسیدند.
از جمله آنها می توان به مقالات جلوه های دین ستیزی در نشریات عصر پهلوی نوشته خانم مریم غفاری جاهد، جلوه های دین ستیزی در فرهنگ رسمی ایران عصر پهلوی سالهای 40 تا 42 اثر دکتر محمد باغستانی کوزه گر و قیام خرداد و بحران مشروعیت رژیم نوشته غلامعلی پاشازاده، اشاره کرد. دو مقاله نیز به بررسی روابط خارجی ایران در دوره سالهای 1349 تا 1342 پرداخته اند.