تعارض ذاتیِ تفکر و ایدئولوژی حاکم بر جریان ملی ـ مذهبی با ایدئولوژی جریان ولایی منجر به رویارویی آن با نظام جمهوری اسلامی ایران گردید.
این تقابل در ابتدا از طریق مخالفت با نهادهای انقلابی شروع شد، سپس جریان مذکور در همه پرسی نظام جمهوری اسلامی، با پیشنهاد «جمهوری دموکراتیک اسلامی» مرز خود را با جریان ولایی روشن ساخت و هنگامی که نتوانست اکثریت نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی را به دست آورد و با تصویب اصل ولایت فقیه در آن مجلس، درصدد انحلال مجلس مذکور برآمد.
در نهایت با تسخیر سفارت آمریکا از سوی دانشجویانی که خود را پیرو خط امام می دانستند، از تصدی دولت موقت به صورت دسته جمعی استعفا داد و در مجلس اوّل شورای اسلامی با تشکیل فراکسیون همنام به همکاری با مخالفان جریان ولایی پرداخت و مخالفت خود را با استیضاح بنی صدر اعلام نموده، در انتخابات مجلس دوم، انتخابات را تحریم کرد و به یک اپوزیسیون داخلی تمام عیار تبدیل شد...
این کتاب در 5 فصل با عناوین «جریان شناسی تاریخی نیروهای ملی –مذهبی در جمهوری اسلامی»، «ملی گرایی از جبهه ملی تا شورای فعالان ملی-مذهبی»، «جریان شناسی نشریات ملی گرا»، «زیست شناخت شخصیت های جریان ملی گرا» و «مواضع نظام و رهبری در قبال ملی -مذهبی ها» توسط مهدی حق بین تألیف شده است.