پـژوهش درباره خـاندان های علمی شیعه که سهم بسـیاری در حفـظ و گسترش تشـیع داشـته اند، می تواند چشم انداز نوینی را در تاریخ علمی و فرهنگی شیعه روشن کند. موضوعی که اهمیت بررسی پیرامون خاندان ها را می افزاید این است که آنان اساس فعالیت های سیاسی در سده اول هجری بودند و روایات منقول ایشان در زمینه رقابت میان خاندان ها تولید و گسترش یافته است و از مسیر بررسی روایات ایشان می توان به فضای فکری و سیاسی آن عصر پی برد. این خاندان ها میراث ائمه (ع) و شیعه را نسل در نسل منتقل کرده و بر قوام و استواری آن افزوده اند.
یکی از کهن ترین این خاندان ها که در خدمت اهل بیت (ع) بوده و سهم قابل توجهی در انتقال میراث ائمه (ع) به نسل های بعد داشته اند خاندان ابو رافع است که فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان در این نوشته تحقیق، پژوهش و باز سازی شده است. شناسایی و نشان دادن سهم این خاندان در تحولات فرهنگی شیعه با مطالعه روایات نقل شده از ایشان در لابلای متون حدیثی، تاریخی و دیگر منابع، محقَق شده است. با مطالعه تک تک روایات نقل شده و منسوب به این خاندان تلاش شده گرایش هایشان و میزان تأثیر آنان در این عرصه بازنمایی شود.
در پژوهش حاضر ضمن شناسایی و ارائه شرح حال افراد و وابستگان به این خاندان، روایات برجای مانده از ایشان سنخ شناسی شده و در پایان میراث برجای مانده آنان ذیل چهار کتاب: اخبار ابی رافع، السنن و الاحکام، قضایا امیر المؤمنین(ع) و تسمیه من شهد مع علی(ع) حروبه، گردآوری و تنظیم شده است.