درسنامه وهابیت: پیدایش، جریان ها و کارنامه

درس نامه وهابیت: پیدایش، جریان ها و کارنامه، تألیف سید مهدی علی زاده موسوی به عنوان منبع دوره آموزش تکمیلی روحانیون، معین و معینه های کاروان های حج تمتع تهیه شده است. هدف از نگارش این اثر معرفی جریان سلفی گری و گونه های مختلف آن و کارنامه تباهی های این اعتقاد است.

کتاب، مشتمل بر یک پیشگفتار و دوازده درس است. در ابتدای هر درس اهداف درس و مقدمه و در انتهای آن خلاصه درس و خودآزمایی ارائه شده است.

درس اول را به مفهوم شناسی سلفی گری اختصاص داده است. در این فصل با تبیین مفهوم سلف و مفاهیم مرتبط با آن، به تعارض اندیشه سلفی گری با اندیشه اسلامی اشاره شده است. معنی اصطلاحی سلف، در بدعتی ریشه دارد که ابن تیمیه در قرن هفتم ایجاد کرد. وی برخلاف گذشتگان به مفهوم پردازی واژه ی «سلف» پرداخت و آن را در معنایی به کار برد که تا آن زمان، اندیشمندان اسلامی چنین معنایی را درباره ی سلف اراده نکرده بودند. مهم ترین بدعتی که ابن تیمیه و سپس سلفیان پس از او بنیان نهادند، گسترش منابع تشریع به صحابه، تابعین و تابعین تابعین بود.

وی در درس دوم، سلفی گری را در چهار حوزه معرفی روش شناسی، معرفت شناسی، معنی شناسی و هستی شناسی تبیین کرده است. در حوزه ی معنی شناسی، سلفیان قائل به ظاهرگرایی هستند. نگاه ظاهرگرایانه، به تشبیه و تجسیم ختم می شود و به همین دلیل، به آنها مجسمه یا مشبهه گفته می شود. روش شناسی سلفی گری، نقل گرایی مفرط است؛ ازاین رو، در زمینه ی معرفت شناسی نیز اندیشه ی سلفی گری، به حدیث گرایی افراطی می انجامد. در نگاه سلفیان، در کشف مسائل و معارف دینی، تنها روش نقلی مشروعیت دارد. نخستین پیامد حس گرایی سلفی، نزدیک شدن این مکتب به مکتب پوزیتیویسم یا اثبات گرایی است. پیامد دیگر حس گرایی سلفی، انکار وجود مجردات است. از دیدگاه آنان، انسان ها پس از مرگ، هیچ ارتباطی با این دنیا ندارند.

در درس های سوم تا ششم، احمد بن حنبل، ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب به عنوان بنیان گذاران سلفی گری نقلی، اعتقادی و وهابی معرفی شده اند. آیین وهابیت، نام خود را از بنیان گذار آن، محمد بن عبدالوهاب گرفته است. او وابسته به خاندان آل مشرف بود. وی در همان سال های پیش از علنی شدن عقایدش، برخی از عقاید خود را ابراز می کرد که مردم و علما را به خشم می آورد. برخی از طرف دارانش به بهای حمایت از کارهای غیر اسلامی ابن عبدالوهاب، ناچار شده اند چهره ی تاریکی از مسلمانان ترسیم کنند و برای تطهیر وی و پیروانش، مهر تکفیر و ارتداد به عموم مسلمانان بزنند.