کتابی که پیش روی شماست از چند نظر میتواند مهم و در خور توجه باشد: ۱. این کتاب نخستین و کهن ترین فرهنگ جامع امثال فارسی به شمار میرود و مواف آن - محمد علی حبله رودی-در عرصه جمع آوری و تدوین امثال فارسی پیشگام بوده و آغازگر و طلایه دار این شیوه در ادب فارسی محسوب میگردد. ۲. اکنون نیز پس از گذشت قرنها، ساختار نظام مند و اسلوب تبویب این کتاب به عنوان روشی نظام مند و علمی مورد توجه است. ۳. این کتاب از نظر ادبی و ارزش های زبانی و لغوی به عنوان بخشی از میراث نثر فارسی در دوره ای خاص- و خارج ز حدود ایران- مورد توجه است. ۴. این کتاب میتواند در دایره ادبیات تعلیمی قرار گیردو مولف از جاذبه های روایی حکایات و تمثیل ها در ارائه و تبیین مطالب اخلاقی و تربیتی به خوبی بهره برده است. ۵. این کتاب از گنجینه های مغتنم و مستند ادبیات عامه (شفاهی) ایران به شمار میرود و از دیدگاه های گوناگون قابل مطالعه و مداقه است.
در چاپ حاضر جانب ذوقی و هنری این فرهنگ کهن نیز رعایت شده است و مجموعا ۷۱ نگاره از نگاره های چاپ های سنگی کهن این کتاب در ضمن حکایت ها آمده است. ...به حاصل تفاوتها و تصرفهای (کاتبان)، اکنون ما دو روایت و تحریر از کتاب جامع التمثیل را پیش رو داریم، تحریری اصیل و اولیه که نزدیک به عصر مولف است و دیگر تحریری واعظانه و متصرفانه که بعضا مثلها و تمثیلها و حکایات و عباراتی مشفقانه و اخلاقی بر تحریر اصیل و اولیه افزون گشته است. طبعا در تحریر دوم وجه وعظ آمیز و اخلاقی بر وجه ادبی کتاب غلبه نموده و زبان و سبک نگارش به زبان اهل وعظ و عالمان دینی و گاه عرفا شباهت بیشتری یافته است؛ در این رهگذر به اقتضای بیان اهل مجلس، گاه عبارات، مثل ها و تمثیل ها و حکایاتی نیز بر متن افزون گشته که اصالتا متعلق به جامع التمثیل نیستند و اصالت روایی- در مقایسه با روایت (تحریر) نخستین- ندارند و بسیاری از مطالب و عبارات متنی آن نیز دستخوش تغییر و دگرگونی گردیده است.
ما در این تصحیح جانب تحریر اولیه روایت کهن و نخستین جامع التمثیل را گرفته ایم و البته تحریر و روایت دوم را نیز به موازات از نظر دور نداشته ایم. بنابراین تصحیح حاضر به صورت آغازین تالیف نزدیکتر است، لیکن سعی شده جامعیت و اشتمال جامع التمثیل-بنا به روایتها و تحریرهای متفاوت- حفظ گردد و تمامی مثلها، حکایات و تمثیل های افزون بر نسخه اساس به صورت الحاقی مشخصا درج و ضبط گردد.