در جلد نخست کتاب حاضر، مبانی تعلیم و تربیت از منظر فلسفه ی اشراق بررسی و سعی شد چارچوبی نظری برای تربیت اشراقی فراهم شود. در این جلد نیز با تکیه بر مفروضات فلسفی و زیرساخت های حکمت اشراق و همچنین از مطالبی که در زمینه ی تعلیم و تربیت و سیر و سلوک نفسانی و اخلاقی بیان شده است، معنا و مفهوم تربیت، اهداف، اصول، روش ها، مراحل تربیت و نیز برنامه درسی و محتوای تعلیم و تربیت و ویژگی های مربی و متربی استنباط، استخراج و تبیین شد.
در کتاب پیش رو این نتیجه مهم به دست می آید که اگر انسان بتواند بر علائق و وابستگی های مادی، بدنی و دنیوی چیره شود و از دایره ی بسته خاکی خویش بیرون آید، به معدن علم و قدرت ربّانی راه می یابد و از بارش انوار الهی بهره مند، و بر عوالم وجود اقتدار پیدا می کند. با دستیابی به این مراتب است که انسان می تواند نقش خلافت الهی خویش را به درستی ایفا کند.