انیس العارفین به انضمام رسایل حورائیه، مقامات العارفین، بیان علم، سوال و جواب، بیان واقعه

قاسم انوار، عارف قرن هشتم و نهم است. دریاره زندگی و آثار او مصحح کتابی با عنوان شاه قاسم انوار: بررسی آثار احوال نگاشته شده است.

کتاب حاضر مجموعه شش رساله از شاه قاسم انوار به این شرح است:

۱-مثنوی انیس العارفین:
قاسم انوار در عنفوان شباب و حدود بیست سالگی ترک دیار نموده و روی به تحصیل و عرفان نهاده است. بخشی از رساله به بیان حالات او در این دوره اختصاص دارد. در همین سن و دوران یکی از مصاحبان و یارانش از وی درباره چیستی و چگونگی نفس و روح و قلب و عقل و عشق سوال می نماید و وی در پاسخ به این مقولات پنج گانه تالیف و نظم کتاب انیس العارفین را پی می ریزد. از نکته های مهم و ساختاری این کتاب وجود حکایات و داستان هایی زیبا و مغتنم است که شاعر برای فهم و بهره بیشتر مخاطب در لابلای هر بخش آورده است.

۲-رساله حورائیه:
رباعی مشهور به حورائیه یکی از مشهورترین و بحث انگیزترین رباعیات تاریخ ادبیات فارسی است که به شیخ ابوسعید ابوالخیر منسوب است. رساله حورائیه شاه قاسم انوار یکی از کامل ترین و گزیده ترین شرح هایی است که بر این رباعی نوشته شده است.

۳-مقامات العارفین:
این رساله منظوم، کوتاه و موجز است که بنا به طرح صد مقام و منزل منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری به نظم درآمده است و شاه قاسم انوار عینا از اولین منزل (=یقظه) تا آخرین منزل(=توحید) آن کتاب را منظوم ساخته است.

۴-رساله بیان علم:
این رساله یکی از گرانبارترین رسایل شاه قاسم انوار است که درباره علم معرفّت الله، عالی ترین و والاترین مرتبه شناخت در نزد اهل تحقیق تصنیف گردیده و به موضوعاتی نظیر عدم، مراتب ظهورات حق، خلقت انسان، تجلی الهی و امانت الهی می پردازد.

۵-رساله سوال و جواب:
این رساله همان گونه که از نامش پیداست مجموعه ای است از سوالها و جوابهای شاه قاسم انوار، سوالهایی مهم، متفکرانه و بنیادی در معرفت الهی.

۶-رساله بیان واقعه:
رساله بیان واقعه می تواند شرح یک رویا و نتیجه و حاصل معامله دل باشد، احوالی روحانی و روشن که بر دل سالک و اهل تحقیق ساطع میشود. این احوال هر چند پوشیده و رمزآلود است، ولی اشارات آن برای رهجویان و اهل سلوک بشارت آمیز و راهگشاست.